علت بزرگ شدن رحم چیست؟درمان‌هایی برای ضخامت رحم
بزرگ شدن رحم اغلب علامتی هشداردهنده است که می‌تواند ریشه در چند مشکل شایع زنانه داشته باشد؛ فیبروم‌های میان‌دیواره‌ای، پولیپ‌های داخلی و بیماری آدنومیوز از مهم‌ترین دلایل افزایش اندازه و ضخامت رحم‌اند که هرکدام الگویی متفاوت از علائم و نیازهای درمانی را طلب می‌کنند.
آدنومیوز چیست و چرا رحم بزرگ می‌شود
آدنومیوز حالتی است که در آن بافت آندومتر (پوشش داخلی رحم) به درون لایه عضلانی رحم نفوذ می‌کند و باعث ضخیم شدن دیواره ماهیچه‌ای می‌شود. این بیماری معمولاً در میانسالی شایع‌تر بوده و با شروع یائسگی تا حد زیادی متوقف می‌شود. آدنومیوز به دو شکل موضعی و منتشره دیده می‌شود؛ نوع موضعی محدودتر و با شدت علائم کمتر است، اما نوع منتشره تقریباً بخش عمده‌ای از عضله رحم را درگیر کرده و منجر به رحم بزرگ، خونریزی‌های شدید و دردهای قاعدگی ناتوان‌کننده می‌شود و می‌تواند شانس باروری را کاهش دهد.
تفکیک علل شایع بزرگ شدن رحم
- فیبروم‌های رحمی: توده‌های خوش‌خیم عضلانی که بسته به محل (به‌ویژه در لایه میانی یا زیر مخاطی) می‌توانند حجم رحم را افزایش دهند و باعث خونریزی یا مشکلات باروری شوند.
- آدنومیوز: نفوذ بافت آندومتر به عضله رحم که بیشتر با درد و قاعدگی‌های پُرخون همراه است.
- پولیپ آندومتر و سایر علل هورمونی: ضخامت موضعی دیواره مخاطی که اغلب قابل‌درمان با جراحی سرپایی یا اصلاح هورمونی است.
تشخیص دقیق چگونه انجام می‌شود
تشخیص مبتنی بر شرح حال دقیق (تعداد و الگوی خونریزی‌ها، دردهای قاعدگی، سابقه باروری)، معاینه بالینی و تصویربرداری است. سونوگرافی ترانس‌واژینال اولین گام تصویربرداری است و در موارد شک دقیق‌تر، MRI می‌تواند میزان انتشار آدنومیوز را بهتر نشان دهد. در صورت وجود ضخامت مخاطی مشکوک یا پولیپ، هیستروسکوپی تشخیصی ـ درمانی همزمان انجام می‌شود.
گزینه‌های درمانی بر اساس علت و خواست بیمار
در انتخاب روش درمان، سن، تمایل به بارداری و شدت علائم نقش تعیین‌کننده دارند. رویکردها را می‌توان در دو دسته کلی خلاصه کرد:
- درمان‌های نگهدارنده و دارویی: شامل مصرف مداوم یا چرخه‌ای روش‌های هورمونی (قرص‌های ضدبارداری ترکیبی، لوونورگسترول داخل رحمی)، داروهای کاهش‌دهنده اثر استروژن و در مواردی تجویز موقت داروهای «یائسگی القایی» به‌منظور کاهش اندازه رحم و کنترل خونریزی. این روش‌ها در آدنومیوز می‌توانند علائم را کاهش دهند اما درمان قطعی محسوب نمی‌شوند.
- مداخلات جراحی و مداخله‌محور:
- هیستروسکوپی برای حذف پولیپ‌ها یا فیبروم‌های زیر مخاطی؛
- آدنومیومکتومی (برداشتن بافت درگیر) به‌ویژه در زنان خواهان باروری که می‌خواهند رحم حفظ شود؛ این عمل اکنون عمدتاً با رویکرد لاپاراسکوپی کم‌تهاجمی انجام می‌شود؛
- آمبولیزاسیون شریان رحمی یا آر‌اف و روش‌های نوین کاهش خون‌رسانی به ضایعات؛ این گزینه‌ها برای زنانی که قصد بارداری ندارند جایگزین حذف رحم یا کمکی به کنترل خونریزی‌اند؛
- هیسترکتومی (خروج رحم) درمان قطعی برای آدنومیوز منتشره و دردناک در زنانی است که مایل به فرزندآوری نیستند یا درمان‌های دیگر ناکافی بوده است.
نکته‌هایی درباره باروری و پیگیری
آدنومیوز منتشره می‌تواند باروری را کاهش دهد و احتمال سقط را بالا ببرد؛ برنامه درمانی برای زنانی که قصد بارداری دارند باید با تیم ناباروری و جراحی تبادل نظر شود تا گزینه‌های حفظ رحم و بهینه‌سازی شانس حاملگی بررسی شود. پیگیری منظم بالینی و تصویربرداری برای ارزیابی پاسخ درمانی و تصمیم‌گیری‌های بعدی لازم است.
نقش تغذیه، سبک زندگی و پزشکی مکمل
شواهد قطعی درباره اثربخشی تغذیه یا درمان‌های گیاهی در پیشگیری یا درمان آدنومیوز محدود است؛ با این حال رعایت سبک زندگی سالم، کنترل وزن، مدیریت استرس و فعالیت بدنی منظم می‌تواند به کاهش شدت علائم و بهبود کیفیت زندگی کمک کند. هرگونه مداخله مکمل باید تحت نظر پزشک و هماهنگ با درمان‌های استاندارد باشد.
جمع‌بندی
بزرگ شدن رحم علامتی چندعلتی است که تشخیص دقیق علت—به‌ویژه تمایز بین فیبروم، پولیپ و آدنومیوز—کلید انتخاب درمان مناسب است. در آدنومیوز، گزینه‌های دارویی می‌توانند علائم را کنترل کنند اما درمان قطعی برای زنانی که مایل به بارداری نیستند اغلب جراحی (از جمله هیسترکتومی) محسوب می‌شود؛ برای متقاضیان فرزندآوری روش‌هایی مانند آدنومیومکتومی با رویکرد لاپاراسکوپی یا روش‌های حفظ رحم ترجیح داده می‌شود. تصمیم‌گیری باید شخصی‌سازی شده و بر مبنای سن، اولویت‌های باروری و شدت علائم انجام گیرد.
مجله سلامت و بهداشت دکتر هادی خرم نژاد
About the Author
