برداشت‌های مقطعی از صندوق توسعه ملی؛ مُسکن موقت برای بحران دارو، نه راه‌حل پایدار
نشست هم‌اندیشی تأمین پایدار دارو در حاشیه نمایشگاه ایران‌فارما (پنجشنبه ۳ مهر ۱۴۰۴) با حضور مدیران ارشد نظام سلامت، رؤسای دانشگاه‌های علوم پزشکی، تولیدکنندگان و شرکت‌های پخش، به محلی برای کالبدشکافی چالش‌های عمیق و ساختاری در تأمین مستمر دارو تبدیل شد. این گردهمایی با هدف یافتن راهکارهای دائمی، به‌سرعت بر ریشه اصلی مشکل تأکید کرد: ناترازی مالی و سوءتوزیع منابع.
انتقاد رییس سازمان غذا و دارو: پول دارو صرف حوزه‌های دیگر می‌شود
مهدی پیرصالحی، رییس سازمان غذا و دارو، در این نشست با تأکید بر اینکه برداشت‌های موردی و موقت از منابعی مانند صندوق توسعه ملی تنها نقش «مسکن» را برای بحران دارو ایفا می‌کند و نه یک «راه‌حل پایدار»، به بررسی مشکلات زیربنایی پرداخت.
وی صراحتاً مشکل اصلی را اقتصاد کلان و توزیع نامناسب منابع مالی محدود در کشور دانست. پیرصالحی اشاره کرد که باوجود تأکیدات مکرر در بودجه‌ریزی سال‌های اخیر بر تفکیک منابع دارویی، عملاً این منابع به محل مصرف موردنظر اختصاص نیافته است.
رئیس سازمان غذا و دارو با اشاره به تلاش‌های موفقیت‌آمیز برای جذب ارز، از رفتار برخی دانشگاه‌های علوم پزشکی انتقاد کرد. وی اظهار داشت که دانشگاه‌ها به‌جای هزینه کردن منابع موجود در حوزه دارو، آن را در بخش‌های دیگر مصرف می‌کنند، به این امید که وزارت بهداشت یا سازمان غذا و دارو کمبودهای مالی آن‌ها را جبران کند.
پیرصالحی با تأکید بر مسئولیت دانشگاه‌ها در قبال مدیریت بودجه دارو و تجهیزات، اصلاح ساختاری را امری ضروری دانست. وی پیشنهاد داد که با مستقل‌سازی بودجه دانشگاه‌ها و واگذاری مدیریت دارو و تجهیزات به خود آن‌ها، بسیاری از معضلات حل خواهد شد؛ هرچند که اذعان کرد این تغییر با مقاومت‌هایی روبرو خواهد شد. وی همچنین از همکاری شرکت‌های پخش در حفظ پایداری زنجیره تشکر کرد و بر لزوم جریان مستمر نقدینگی برای جلوگیری از آسیب دیدن بیمار تأکید کرد.
پیرصالحی درباره واکسن آنفلوآنزا نیز گفت: سیاست امسال واردات ۵ میلیون دوز است، اما شرکت‌ها به دلیل ملاحظات مالی تنها ۱.۵ میلیون دوز وارد کرده‌اند و ورود ۲ میلیون دوز دیگر تا پایان مهرماه به تصمیم شرکت‌های واردکننده بستگی دارد.
شوک نقدینگی در صنعت: بازگشت سرمایه بیش از ۴۰۰ روز طول می‌کشد
محمد عبده‌زاده، رییس سندیکای صاحبان صنایع داروهای انسانی ایران، با ابراز نگرانی جدی، نسبت به کمبود دارو در نیمه دوم سال هشدار داد. وی بحران نقدینگی را مهم‌ترین چالش این صنعت دانست و تصریح کرد که زمان گردش عملیات تولید دارو از ۳۷۰ روز در سال گذشته، به بیش از ۴۰۰ روز رسیده است.
عبده‌زاده این واقعیت را تلخ دانست که تولیدکننده دارویی را با سود ۲۵ درصد عرضه می‌کند، اما برای تأمین مالی مجبور به دریافت تسهیلاتی با بهره بیش از ۳۸ درصد است. این ناترازی اقتصادی، کوچک‌ترین تأخیر در پرداخت مطالبات را به اختلال در تولید و کمبود دارو در بازار تبدیل می‌کند؛ وضعیتی که نتیجه مستقیم آن سهمیه‌بندی دارو است.
وی با اشاره به اینکه تولیدکنندگان ناچارند تمامی دارایی‌های خود را رهن بانک‌ها بگذارند، این فشار را حاصل یک زنجیره معیوب دانست: «توزیع‌کننده نمی‌تواند بدهی‌اش را به تولیدکننده بدهد، چون خودش هم از داروخانه و دانشگاه پول نگرفته، و آن‌ها نیز از سازمان‌های بیمه‌گر طلب دارند.» او خواستار پرداخت منظم و مستمر بخشی از مطالبات شرکت‌ها، حتی به‌صورت درصدی از درآمدهای نقدی دانشگاه‌ها، شد تا از توقف خدمت‌رسانی جلوگیری شود.
اصلاح ساختار مالی و جلوگیری از انحراف منابع حیاتی است
نقی شهابی‌مجد، معاون توسعه و مدیریت منابع سازمان غذا و دارو، بر لزوم تطابق انتظارات با واقعیت‌های موجود تأکید کرد. وی گفت که دارو و کالاهای سلامت‌محور امروز در اولویت حیاتی کشور قرار گرفته‌اند و تأمین آن‌ها نباید دستخوش دیدگاه‌های غیرواقعی شود.
عباس مهدی‌زاده، مدیرکل دفتر راهبری و پایش امور استان‌های سازمان غذا و دارو، نیز به شدت از سوءمدیریت منابع دارویی در دانشگاه‌ها انتقاد کرد. وی فاش ساخت که علی‌رغم تأکید قوانین بالادستی، منابع مالی دارو برخلاف آیین‌نامه‌ها در سایر بخش‌ها هزینه می‌شود. مهدی‌زاده با اشاره به اینکه پس از پرداخت ۵۰ درصد از مطالبات در ایام عید، بدهی دانشگاه‌ها به شرکت‌های پخش و تولید دو برابر شده است، این رویه را استفاده ناصحیح از منابع دانست و خواستار توقف فوری آن شد. او تأکید کرد که راه‌حل، اصلاح ساختار مالی حوزه دارو در دانشگاه‌هاست و نه صرفاً تزریق مقطعی بودجه.
پخش‌ها: زیر بار شدیدترین فشار نقدینگی
ابراهیم هاشمی، رئیس انجمن پخش دارو و مکمل ایران، ضمن قدردانی از اقدامات حمایتی سازمان غذا و دارو (از جمله پرداخت ۱۲ هزار میلیارد تومانی قبل از عید و افزایش منطقی قیمت‌ها)، تصریح کرد که وضعیت مالی شرکت‌های پخش به مراتب بدتر از تولیدکنندگان است. وی گلایه کرد که شرکت‌های پخش بیش از تولیدکنندگان وام می‌گیرند و تنها درآمدشان، حق‌الزحمه پخش است که اغلب هم با تأخیر پرداخت می‌شود.
وحید محلاتی، دبیر انجمن شرکت‌های پخش دارو، نیز به رفتارهای غیرواقعی در خرید دارو در بیمارستان‌ها اشاره کرد. وی اظهار داشت که خرید بیش از نیاز واقعی و عدم وجود سازوکارهای کنترلی، یکی از مهم‌ترین عوامل بی‌نظمی در پرداخت‌ها و هدررفت منابع است. محلاتی پیشنهاد کرد که با اصلاح مدیریت خرید در بیمارستان‌ها، می‌توان ۱۰ تا ۲۰ درصد صرفه‌جویی کرد و بخش عمده‌ای از مشکلات تأمین حل خواهد شد.
راهکار؛ بازگشت پول دارو به حوزه دارو
دکتر محمود اعتباری، معاون غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، نیز تأکید کرد که مشکل اصلی اقتصادی است و تا زمانی که این مسئله حل نشود، سایر چالش‌ها باقی خواهند ماند. وی خواستار آن شد که پول دارو و تجهیزات حتماً به همان حوزه بازگردد و صرف امور دیگری نشود. او همچنین انتقاد کرد که کمک‌های دولتی نباید مبتنی بر ضریب بدهی باشد، زیرا این امر دانشگاه‌ها را ترغیب می‌کند تا برای دریافت پول بیشتر، بدهی خود را افزایش دهند.
جمع‌بندی این نشست نشان داد که زنجیره تأمین دارو در ایران از یک نظام مالی ناپایدار و ساختاری معیوب رنج می‌برد که نیازمند اصلاحات ساختاری عمیق در نحوه تخصیص و گردش مالی منابع در دانشگاه‌های علوم پزشکی است و تزریق‌های مقطعی، راهکار بلندمدتی برای تضمین دسترسی عادلانه بیماران به دارو نخواهد بود.
مجله سلامت و بهداشت دکتر هادی خرم نژاد
About the Author
