تحولی تاریخی در پزشکی: نخستین پیوند ریه خوک اصلاح‌شده ژنتیکی به انسان در چین انجام شد

در اقدامی بی‌سابقه و پیشگامانه، جراحان چینی موفق شدند برای نخستین‌بار در جهان، ریه‌ای اصلاح‌شده ژنتیکی از خوک را با موفقیت به بدن یک انسان مرگ‌مغزی پیوند بزنند. این دستاورد علمی که با بهره‌گیری از فناوری پیشرفته CRISPR صورت گرفت، نقطه عطفی در مسیر توسعه پیوند اعضای حیوانی به انسان یا همان زنوترنسپلنتیشن محسوب می‌شود.

جزئیات جراحی و هدف علمی این آزمایش

این عمل جراحی پیچیده روی یک بیمار ۳۹ ساله که مرگ مغزی‌اش تأیید شده بود، انجام شد. با رضایت خانواده، تیم پزشکی ریه اصلاح‌شده را از خوک برداشتند، آن را متناسب با ساختار بدن انسان تنظیم کردند و در قفسه سینه بیمار جای دادند. این عضو به مدت ۹ روز در بدن فرد باقی ماند و تحت نظارت دقیق قرار گرفت تا عملکرد آن بررسی شود.

هدف اصلی این آزمایش، ارزیابی امکان استفاده از اندام‌های حیوانی اصلاح‌شده ژنتیکی در پیوند به انسان است؛ اندام‌هایی که با حذف ژن‌های تحریک‌کننده سیستم ایمنی، احتمال پس‌زدگی را به‌طور قابل توجهی کاهش می‌دهند. پیش‌تر نیز در آمریکا و چین، پیوند قلب، کلیه و حتی کبد خوک‌های ویرایش‌شده به انسان انجام شده بود، اما این نخستین تجربه در زمینه پیوند ریه است؛ عضوی که به‌دلیل حساسیت بالا، همواره یکی از چالش‌برانگیزترین گزینه‌ها در پیوند اعضا بوده است.

بحران جهانی در تأمین ریه‌های اهدایی

بر اساس آمار منتشرشده از سوی «رصدخانه جهانی اهدا و پیوند»، در سال ۲۰۲۴ تنها ۸۲۳۶ مورد پیوند ریه در سراسر جهان انجام شده است. این رقم با وجود رشد ۶ درصدی نسبت به سال قبل، همچنان پاسخگوی نیاز هزاران بیمار در لیست انتظار نیست. کمبود شدید ریه‌های اهدایی، یکی از انگیزه‌های اصلی برای توسعه فناوری‌های نوین در زمینه پیوند اعضا از منابع جایگزین مانند حیوانات است.

امیدها و چالش‌های پیش‌رو در مسیر بالینی

کارشناسان حوزه پزشکی این موفقیت را گامی «امیدبخش» در مسیر درمان بیماران نیازمند پیوند ریه توصیف کرده‌اند. با این حال، آن‌ها تأکید دارند که راه ورود این فناوری به مرحله درمان بیماران زنده، هنوز طولانی و پر از موانع علمی، اخلاقی و ایمنی است. بررسی دوام عملکرد عضو، احتمال انتقال ویروس‌های حیوانی به انسان و واکنش‌های ایمنی بدن، از جمله مواردی هستند که نیازمند مطالعات گسترده‌تر و دقیق‌تر خواهند بود.

با وجود این چالش‌ها، تجربه اخیر در چین می‌تواند آغازگر فصل تازه‌ای در علم پیوند اعضا باشد؛ فصلی که شاید در آینده‌ای نه‌چندان دور، صف‌های طولانی انتظار برای دریافت ریه را به خاطره‌ای از گذشته تبدیل کند. این دستاورد نه‌تنها امید تازه‌ای برای بیماران ایجاد کرده، بلکه افق‌های جدیدی را برای پژوهشگران و متخصصان پزشکی در سراسر جهان گشوده است.

مجله سلامت و بهداشت دکتر هادی خرم نژاد