گل ختمی، گیاهی با گل‌های رنگارنگ و زیبا، نه تنها زینت‌بخش باغ‌ها و باغچه‌ها است، بلکه از دیرباز در طب سنتی ایرانی و داروسازی به عنوان دارویی طبیعی برای درمان بیماری‌های مختلف مورد استفاده قرار گرفته است.
این گیاه که از خانواده پنیرک است، دارای انواع مختلفی است که از میان آن‌ها می‌توان به گل ختمی بنفش و سفید اشاره کرد. در ایران نیز گونه‌های متنوعی از این گیاه با نام‌های بابونه کوهی، یاسمنی، سرخس کوهی و ختمی هندی شناخته می‌شوند.
خواص درمانی گل ختمی بسیار متنوع است. از آنجایی که این گیاه دارای خاصیت ضدالتهابی و آرام‌بخش است، در درمان سرفه و بیماری‌های تنفسی بسیار مؤثر است. دم‌نوش گل ختمی می‌تواند التهاب مجاری تنفسی را کاهش داده و سرفه‌های خشک را تسکین دهد. همچنین، آنزیم‌های موجود در ریشه این گیاه می‌توانند باکتری‌ها را مهار کرده و مخاط گلو را نرم کنند.
گل ختمی در درمان مشکلات گوارشی نیز کاربرد دارد. این گیاه می‌تواند یک لایه محافظتی در دستگاه گوارش ایجاد کرده و التهاب معده را کاهش دهد. همچنین، در تسکین زخم معده، درمان یبوست و اسهال نیز مؤثر است.
خواص ضدالتهابی گل ختمی برای کاهش علائم بیماری‌های پوستی مانند اگزما و درماتیت نیز ثابت شده است. برگ‌های این گیاه به عنوان ضماد برای نیش حشرات استفاده می‌شوند و عصاره ریشه آن در درمان آبسه، زخم‌های پوستی و سوختگی‌ها کاربرد دارد.
علاوه بر این، گل ختمی در تولید محصولات آرایشی و بهداشتی مانند صابون، کرم و روغن‌های گیاهی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. ماسک گل ختمی می‌تواند لک‌های پوستی را رفع کرده و از موخوره جلوگیری کند.
عصاره گل ختمی می‌تواند به کاهش کلسترول بد (LDL) و افزایش کلسترول خوب (HDL) کمک کرده و در پیشگیری از بیماری‌های قلبی مؤثر باشد.
برای بهره‌مندی از خواص گل ختمی، می‌توان از دم‌نوش آن استفاده کرد. برای تهیه دم‌نوش گل ختمی، کافی است یک قاشق چای‌خوری از گل ختمی را در یک فنجان آب جوش ریخته و پس از 5 تا 10 دقیقه، آن را صاف کرده و میل کنید. همچنین، می‌توان دم‌نوش گل ختمی را با آویشن ترکیب کرده و از خواص بیشتر آن بهره‌مند شد.
با وجود خواص بی‌شمار گل ختمی، مصرف آن در برخی موارد ممکن است عوارض جانبی مانند ناراحتی معده، سرگیجه یا واکنش‌های پوستی به همراه داشته باشد. همچنین، این گیاه ممکن است با داروهای دیابت و برخی داروهای دیگر تداخل داشته باشد. بنابراین، بهتر است قبل از مصرف گل ختمی، با پزشک خود مشورت کنید.
مجله سلامت و بهداشت دکتر هادی خرم نژاد