249253
آمارهای نگرانکننده نشان میدهد که سن شروع مصرف دخانیات در ایران به ۱۳ سال کاهش یافته است، رویدادی که زنگ خطر جدی را برای سلامت نسل نوجوان کشور به صدا درآورده است. این بحران رو به رشد، نه تنها سلامت جسمانی و روانی نوجوانان را در معرض تهدید قرار میدهد، بلکه چالشهای عمیقی در ابعاد قانونی، فرهنگی و اقتصادی برای جامعه ایجاد کرده و کنترل آن نیازمند رویکردی جامع و قاطع است.
روند نگرانکننده افزایش مصرف دخانیات در نوجوانان ایران
مصرف دخانیات، بهویژه در میان قشر نوجوان و جوان، همواره یکی از معضلات اصلی سلامت عمومی در سراسر جهان و به تبع آن در ایران محسوب میشود. این پدیده نه تنها به دلیل آثار مخرب بیشمار بر سلامت جسم و روان افراد، بلکه به خاطر بار سنگین اقتصادی که بر دوش نظامهای درمانی و جوامع میگذارد، از اهمیت ویژهای برخوردار است. با وجود تلاشهای بینالمللی و ملی برای آگاهسازی و کنترل، متاسفانه شاهد رشد مصرف دخانیات در نوجوانان ایرانی هستیم که آینده این کشور را با چالشهای جدی روبرو میکند. این روند نگرانکننده، ضرورت بازنگری در استراتژیهای پیشگیرانه و درمانی را بیش از پیش نمایان میسازد.
سن ۱۳ سالگی؛ زنگ خطر شروع مصرف دخانیات و عواقب ویرانگر آن
گزارشهای اخیر، از کاهش نگرانکننده سن شروع مصرف دخانیات به ۱۳ سال در ایران حکایت دارد. این آمار نه تنها یک هشدار جدی است، بلکه نشاندهنده یک بحران بالقوه برای سلامت آینده جامعه است. شروع مصرف دخانیات در سنین پایین، عواقب بسیار جدیتری نسبت به بزرگسالان دارد؛ مغز نوجوانان هنوز در حال توسعه است و نیکوتین میتواند تأثیرات مخربی بر رشد شناختی، حافظه و تمرکز آنها بگذارد، و به سرعت منجر به وابستگی شدید و طولانیمدت به این ماده شود.
سازمان جهانی بهداشت، دخانیات را عامل مرگ نیمی از مصرفکنندگان خود معرفی کرده است. در ایران، سالانه حدود ۵۰ هزار نفر جان خود را به دلیل مصرف مستقیم دخانیات یا مواجهه با دود آن از دست میدهند؛ این رقم تکاندهنده حتی از آمار قربانیان حوادث رانندگی نیز فراتر میرود. این واقعیت تلخ، بر فوریت مقابله با این پدیده شوم در میان نسل جوان تاکید دارد.
موانع قانونی و معضل دود دستدوم؛ چالشهای مقابله با مصرف دخانیات
با وجود مصوبات و قوانین محدودکننده، اجرای ضعیف قوانین مربوط به کنترل مصرف دخانیات در ایران، به یکی از مهمترین چالشها در مسیر مبارزه با این معضل تبدیل شده است. مشاهده مصرف دخانیات در اماکن عمومی بدون اعمال جریمه یا نظارت کافی، نشاندهنده یک خلأ قانونی و اجرایی عمیق است که سلامت عمومی را به خطر میاندازد. نبود سازوکار قانونی بازدارنده، فضای جولان را برای متخلفان فراهم کرده و نیاز به اصلاحات فوری در این زمینه احساس میشود.
علاوه بر مصرف مستقیم، پدیده "دود دستدوم" یا "Passive Smoking" به عنوان یک قاتل خاموش، جان هزاران نفر را در سراسر جهان و در ایران میگیرد. سازمان جهانی بهداشت هشدار میدهد که سالانه بیش از ۱.۳ میلیون نفر در جهان بر اثر استنشاق دود دستدوم جان میبازند. این آمار در ایران نیز سالانه بین ۱۰ تا ۱۲ هزار نفر تخمین زده میشود. قربانیان اصلی این پدیده ناخواسته، اغلب زنان، مادران و کودکان هستند که بدون هیچ انتخابی، در معرض بیماریهای مهلک ناشی از دخانیات قرار میگیرند. این ابعاد وسیع آسیبدیدگی نشان میدهد که مصرف دخانیات تنها یک انتخاب شخصی نیست، بلکه یک مسئولیت اجتماعی است.
سیگارهای الکترونیکی و فریبندگی بستهبندی؛ تهدیدات جدید برای مصرف دخانیات در نوجوانان
صنایع دخانی همواره به دنبال روشهای نوینی برای جذب مصرفکنندگان، به ویژه گروه سنی نوجوانان و جوانان بودهاند. بستهبندیهای رنگارنگ، با طراحیهای جذاب و اسامی فریبنده، یکی از ترفندهای اصلی برای عادیسازی و حتی ترغیب به مصرف دخانیات در میان این قشر آسیبپذیر است. با وجود قوانین مربوط به استانداردسازی بستهبندیها و حذف جنبههای تبلیغاتی، مقاومت صنایع دخانی در برابر این مصوبات، اجرای کامل آنها را با مشکل مواجه کرده است.
در سالهای اخیر، ظهور و گسترش سیگارهای الکترونیکی و ویپها به عنوان تهدیدی جدید و رو به رشد برای سلامت نسل جوان، به نگرانیها دامن زده است. این محصولات که اغلب به صورت غیرقانونی وارد کشور میشوند، با ادعاهای نادرست مبنی بر بیضرر بودن یا کمک به ترک سیگار، به سرعت در میان نوجوانان محبوبیت یافتهاند. مواد شیمیایی ناشناخته، ترکیبات معطر جذاب و نیکوتین با غلظتهای بالا در این محصولات، میتوانند اعتیاد شدیدتری را نسبت به سیگارهای سنتی ایجاد کرده و به پلی برای ورود به مصرف سایر دخانیات تبدیل شوند. نبود نظارت کافی بر واردات و توزیع این محصولات، خطر مصرف دخانیات را در میان نوجوانان تشدید میکند.
راهکارهای جامع برای مهار بحران مصرف دخانیات در نسل جوان
مقابله با روند فزاینده مصرف دخانیات در میان نوجوانان و جوانان نیازمند یک استراتژی چندوجهی و هماهنگ در سطوح مختلف جامعه است. اجرای قاطع قوانین موجود، در کنار وضع قوانین جدید با رویکردهای بازدارنده، از جمله مهمترین گامها در این مسیر است. برخی از راهکارهای کلیدی عبارتند از:
تشدید نظارت و اجرای قانون: برخورد قاطع با فروش محصولات دخانی به افراد زیر ۱۸ سال، اعمال جریمههای سنگین برای مصرف در اماکن عمومی و مبارزه جدی با قاچاق و عرضه غیرقانونی سیگارهای الکترونیکی.
آموزش و آگاهیسازی فراگیر: توسعه برنامههای آموزشی جامع و جذاب در مدارس، دانشگاهها و رسانهها با هدف افزایش آگاهی نوجوانان و خانوادهها درباره عواقب مخرب مصرف دخانیات، از جمله نیکوتین و سایر مواد شیمیایی.
همچنین، افزایش قیمت محصولات دخانی از طریق مالیاتهای تصاعدی، محدود کردن نقاط عرضه و دسترسی فیزیکی، و حمایت از طرحهای استانداردسازی بستهبندی که جنبههای فریبنده را حذف میکنند، میتواند در کاهش تمایل به مصرف دخانیات موثر باشد. ایجاد کمپینهای فرهنگی و اجتماعی برای ترویج سبک زندگی سالم و تقویت مهارتهای مقابلهای در نوجوانان برای مقاومت در برابر فشار همسالان، از دیگر جنبههای حیاتی این مبارزه است. سلامت نسل جوان، سرمایه آینده کشور است و حفظ آن وظیفهای همگانی محسوب میشود.
مجله سلامت و بهداشت دکتر هادی خرم نژاد
مطالب مرتبط
- موج جدید آنفلوانزا در ایران: هشدارهای جدی وزارت بهداشت و پیامدهای افزایش ابتلا
- سقطهای غیرقانونی به تهدیدی جدی برای سلامت جسمی و روانی زنان در ایران تبدیل شدهاند
- گردش نگرانکننده اچآیوی در پاتوقهای بیابانی؛ هشداری جدی برای سلامت جامعه
- 🟢 اسپیرولینا: ۱۰ حقیقت علمی و ۵ عارضه جانبی که باید برای تقویت ایمنی و لاغری بدانید
About the Author
