254229
همزمان با تشدید آلودگی هوا در کلانشهرها و رسیدن کیفیت هوا به سطوح ناسالم، پزشکان نسبت به عوارض جبرانناپذیر این پدیده بر سلامت چشمها هشدار میدهند. در شرایطی که ریهها و پوست تا حدودی محافظت میشوند، چشمها در خط مقدم تماس مستقیم با ذرات معلق و آلایندهها قرار دارند. متخصصان تاکید میکنند که خشکی چشم شایعترین عارضه آلودگی هوا برای چشمهاست؛ وضعیتی که در صورت بیتوجهی میتواند به مشکلات جدیتری نظیر قوز قرنیه و حتی افزایش خطر ابتلا به آب مروارید منجر شود.
[Image: ]
آلودگی هوا: چرا چشمها آسیبپذیرترین عضو بدن هستند؟
چشمها، برخلاف بسیاری از اعضای داخلی بدن که توسط بافتها و اندامهای محافظتکننده احاطه شدهاند، بهطور مداوم در معرض محیط خارجی قرار دارند. سطح چشم همواره با هوا در تماس است و هر ذره ریز معلق، گازهای سمی و مواد شیمیایی موجود در آلودگی هوا مستقیماً بر آن اثر میگذارند. ذرات میکروسکوپی مانند PM2.5 و PM10، ازن، دیاکسید گوگرد و اکسیدهای نیتروژن که اجزای اصلی آلودگی هوا هستند، به راحتی میتوانند روی لایه اشکی رسوب کرده و به بافتهای حساس چشم آسیب برسانند. این مواجهه مستقیم و بدون حفاظ، چشمها را به یکی از آسیبپذیرترین اعضا در برابر آلایندههای محیطی تبدیل کرده است.
خشکی چشم، شایعترین عارضه آلودگی هوا بر بینایی
بهگفته متخصصان چشمپزشکی، خشکی چشم اصلیترین و شایعترین مشکلی است که در پی مواجهه با آلودگی هوا بروز میکند. ذرات آلاینده میتوانند به غدد میبومین (غدد تولیدکننده چربی محافظ لایه اشکی در لبه پلک) حمله کرده و عملکرد آنها را مختل سازند یا حتی مسدود کنند. این اختلال، منجر به تبخیر سریعتر لایه اشکی میشود؛ لایهای که وظیفه روانسازی، تغذیه و محافظت از سطح چشم را بر عهده دارد. با کاهش کیفیت و پایداری اشک، احساس سوزش، خارش، قرمزی، تاری دید موقت، احساس وجود جسم خارجی و حساسیت به نور در چشم بروز میکند. در طولانیمدت و در صورت عدم رسیدگی، این وضعیت میتواند به التهاب مزمن، خراشهای سطحی قرنیه و درد شدیدتر منجر شود.
فراتر از خشکی: قوز قرنیه، آلرژی و آب مروارید در سایه آلودگی هوا
تأثیرات آلودگی هوا بر چشم به خشکی محدود نمیشود و میتواند پیامدهای جدیتری در پی داشته باشد:
تشدید آلرژیهای چشمی: افراد با سابقه رینیت آلرژیک یا حساسیتهای فصلی، در هوای آلوده دچار تشدید علائمی نظیر قرمزی، خارش شدید و التهاب ملتحمه میشوند. آلایندهها مانند آلرژن عمل کرده یا واکنش به آلرژنهای موجود را شدت میبخشند. استفاده از لنزهای تماسی در این شرایط به دلیل جذب بیشتر آلایندهها و حفظ آنها روی سطح چشم، توصیه نمیشود و بهتر است از عینک استفاده شود.
افزایش خطر قوز قرنیه: خشکی مزمن و التهاب ناشی از آلودگی، فرد را وادار به مالش مکرر چشم میکند. مالش شدید و مداوم چشم، بهویژه در افراد مستعد، یکی از عوامل مهم در پیشرفت یا بروز قوز قرنیه است که طی آن قرنیه نازک شده و شکل مخروطی پیدا میکند که میتواند به افت شدید بینایی منجر شود و در موارد پیشرفته، نیاز به پیوند قرنیه خواهد داشت.
ارتباط احتمالی با آب مروارید: اگرچه نیاز به تحقیقات بیشتر است، برخی پزشکان معتقدند که آلایندههای هوا با ایجاد استرس اکسیداتیو و آسیب به سلولهای عدسی چشم، میتوانند در کدر شدن عدسی و بروز آب مروارید (کاتاراکت) نقش داشته باشند. این ارتباط بهویژه در افرادی که طولانیمدت در معرض آلودگی شدید قرار دارند، میتواند اهمیت بیشتری پیدا کند.
راهکارهای پیشگیری و محافظت از چشمها در برابر آلودگی هوا
خوشبختانه بخش عمدهای از آسیبهای چشمی ناشی از آلودگی هوا قابل پیشگیری یا درمان هستند، اما نیاز به رعایت نکاتی جدی دارد:
کاهش مواجهه: در روزهای با هوای ناسالم، تا حد امکان از ترددهای غیرضروری خودداری کنید. اگر ناچار به خروج از منزل هستید، از عینک آفتابی یا عینکهای محافظ بزرگ برای کاهش تماس مستقیم چشم با آلایندهها استفاده کنید.
استفاده از اشک مصنوعی: قطرههای اشک مصنوعی بدون مواد نگهدارنده، میتوانند به حفظ رطوبت سطح چشم و شستشوی ذرات آلاینده کمک کنند. استفاده چند بار در روز از این قطرهها توصیه میشود.
پرهیز از مالش چشم: از مالش مکرر چشمها بهشدت پرهیز کنید، زیرا این کار میتواند به قرنیه آسیب برساند و التهاب را تشدید کند.
شستشوی منظم: پس از بازگشت به منزل، چشمها و صورت خود را با آب تمیز بشویید تا ذرات آلاینده از روی پوست و مژهها پاک شوند.
حفظ رطوبت محیط داخلی: استفاده از دستگاههای بخور یا مرطوبکننده هوا در محیطهای بسته میتواند به کاهش خشکی چشم کمک کند. استفاده از تصفیهکنندههای هوا نیز در کاهش آلایندههای داخلی موثر است.
توجه ویژه به گروههای آسیبپذیر: رانندگان، موتورسواران، کارگران فضای باز و کارکنان حملونقل شهری که بهطور مداوم در معرض آلودگی شدید قرار دارند، باید تدابیر پیشگیرانه جدیتری را در نظر بگیرند و بهطور منظم توسط چشمپزشک معاینه شوند تا از مزمنشدن خشکی چشم و التهاب لبه پلک جلوگیری شود.
در نهایت، سلامت چشمها در گرو توجه به کیفیت هوایی است که تنفس میکنیم. آگاهی از عوارض آلودگی هوا بر بینایی و بهکارگیری توصیههای پیشگیرانه میتواند به حفظ این حس حیاتی و جلوگیری از مشکلات جدیتر کمک شایانی کند.
مجله سلامت و بهداشت دکتر هادی خرم نژاد
مطالب مرتبط
- آغاز مصرف دخانیات از سن ۱۳ سالگی؛ بحران سلامت نسل نوجوان ایران را تهدید میکند
- موج جدید آنفلوانزا در ایران: هشدارهای جدی وزارت بهداشت و پیامدهای افزایش ابتلا
- سقطهای غیرقانونی به تهدیدی جدی برای سلامت جسمی و روانی زنان در ایران تبدیل شدهاند
- متخصصان تغذیه راز هفت نوشیدنی صبحگاهی موثر در کاهش وزن را فاش کردند
About the Author
