دیابت به‌عنوان یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مزمن متابولیک، در سال‌های اخیر با روندی صعودی در ایران مواجه شده است. این بیماری که به‌دلیل اختلال در تولید یا عملکرد انسولین باعث افزایش غیرطبیعی قند خون میشود، در صورت عدم تشخیص و درمان به‌موقع، می‌تواند منجر به عوارض جدی در ارگان‌های حیاتی بدن از جمله قلب، کلیه، چشم‌ها و اعصاب شود.
دلایل اصلی شیوع دیابت در ایران
مریم پیمانی، پژوهشگر مرکز تحقیقات دیابت دانشگاه علوم پزشکی تهران، در گفت‌وگویی با خبرگزاری مهر، رژیم غذایی ناسالم، کم‌تحرکی و چاقی را از مهم‌ترین عوامل افزایش شیوع دیابت در کشور عنوان کرد. وی با اشاره به نتایج یک مطالعه ملی، افزود: آلودگی هوا نیز به‌عنوان عامل محیطی مؤثر در بروز دیابت شناخته شده است.
با وجود تعهد ایران به کاهش ۲۰ درصدی شیوع دیابت طبق اهداف توسعه پایدار سازمان ملل، آمارها نشان می‌دهد نه‌تنها این هدف محقق نشده، بلکه روند ابتلا همچنان رو به افزایش است. مصرف بالای فست‌فود، غذاهای پرچرب و سبک زندگی کم‌تحرک در میان کودکان و بزرگسالان، زنگ خطر جدی برای سلامت عمومی جامعه به شمار می‌رود.
انواع دیابت و علائم هشداردهنده
دیابت در سه نوع اصلی شناخته میشود: دیابت نوع یک (معمولاً در کودکان و نوجوانان)، دیابت نوع دو (شایع در بزرگسالان) و دیابت بارداری. علائم رایج این بیماری شامل تشنگی شدید، ادرار مکرر، خستگی مزمن، تغییرات ناگهانی وزن، تاری دید و کندی در بهبود زخم‌ها است. با این حال، در مراحل اولیه ممکن است هیچ علامت مشخصی ظاهر نشود، که همین موضوع اهمیت غربالگری و آزمایش‌های دوره‌ای را دوچندان می‌کند.
پرخطرترین بازه سنی ابتلا به دیابت
پیمانی با اشاره به سنین ۴۰ تا ۶۰ سالگی به‌عنوان یکی از حساس‌ترین بازه‌های زمانی برای شروع دیابت، گفت: این دوران که معمولاً با فعالیت‌های شغلی و اجتماعی همراه است، در صورت ابتلا به دیابت می‌تواند منجر به کاهش بهره‌وری، افزایش ازکارافتادگی و تحمیل هزینه‌های سنگین درمانی شود. با این حال، موارد ابتلا در کودکان و نوجوانان نیز رو به افزایش است و این روند، نگرانی‌ها درباره سلامت نسل آینده را تشدید کرده است.
دیابت و تأثیرات فراتر از قند خون
دیابت تنها محدود به افزایش قند خون نیست. این بیماری با ایجاد سندروم متابولیک، کنترل فشار خون و چربی خون را نیز دشوار می‌کند. بیماران دیابتی در معرض عوارض حاد مانند افت یا افزایش شدید قند خون و کوما، و همچنین عوارض مزمن مانند نابینایی، نارسایی کلیه، زخم‌های مزمن، قطع عضو و بیماری‌های قلبی-عروقی قرار دارند. آمارها نشان می‌دهد بخش قابل توجهی از موارد دیالیز و قطع عضو در ایران ناشی از دیابت است.
پیش‌دیابت؛ مرحله هشدار قبل از بیماری
افرادی که در وضعیت پیش‌دیابت قرار دارند، اگرچه هنوز به‌طور رسمی مبتلا به دیابت نیستند، اما قند خون ناشتا در آن‌ها بالاتر از حد طبیعی است. این وضعیت می‌تواند زمینه‌ساز بروز عوارض مزمن دیابت حتی پیش از تشخیص رسمی بیماری باشد. آموزش سبک زندگی سالم از سنین پایین، گنجاندن مباحث بهداشتی در برنامه‌های درسی مدارس و استفاده از روش‌های نوین مانند بازی‌وارسازی، از جمله راهکارهای مؤثر برای پیشگیری از دیابت در نسل آینده است.
حمایت از کودکان دیابتی؛ نقش آموزش و آگاهی
دیابت نوع یک در کودکان نیازمند مراقبت‌های ویژه و تزریق روزانه انسولین است. پیمانی تأکید کرد که مربیان مدارس باید آموزش‌های لازم را دریافت کنند تا بتوانند محیطی امن و حمایتی برای کودکان دیابتی فراهم کنند. همچنین والدین این کودکان باید با مهارت‌های مدیریت بیماری، سلامت روان و مقابله با استرس آشنا شوند تا بتوانند کیفیت زندگی فرزند خود را ارتقا دهند.
استفاده از الگوهای موفق مانند ورزشکاران یا شخصیت‌های شناخته‌شده مبتلا به دیابت، می‌تواند در تقویت روحیه کودکان مؤثر باشد و به آن‌ها نشان دهد که زندگی با دیابت همچنان می‌تواند پر از امید و موفقیت باشد.
منابع معتبر برای آگاهی از دیابت
در جست‌وجوی اطلاعات درباره دیابت، مراجعه به منابع معتبر مانند وب‌سایت‌های دانشگاه‌های علوم پزشکی، انجمن دیابت ایران و کلینیک‌های مجازی تخصصی توصیه میشود. پیمانی هشدار داد که بسیاری از صفحات اینترنتی و شبکه‌های اجتماعی ممکن است اطلاعات نادرست یا تبلیغاتی منتشر کنند. بنابراین، بیماران باید اطلاعات حساس را با پزشک یا متخصصان آموزش‌دیده بررسی کنند.
نتیجه‌گیری؛ ضرورت اقدام ملی برای کنترل دیابت
دیابت به‌عنوان یک بحران سلامت عمومی، نیازمند برنامه‌ریزی جامع، آموزش همگانی، اصلاح سبک زندگی و ارتقاء زیرساخت‌های درمانی است. بدون اقدامات فوری، بار اقتصادی و اجتماعی این بیماری در ایران به‌طور فزاینده‌ای افزایش خواهد یافت و سلامت نسل‌های آینده را تهدید خواهد کرد.
مجله سلامت و بهداشت دکتر هادی خرم نژاد
