نتایج یک پژوهش جدید از دانشگاه کالیفرنیا نشان می‌دهد بیماری آلزایمر نه به‌صورت ناگهانی بلکه در اثر توالی مشخصی از بیماری‌های زمینه‌ای آغاز میشود. این مطالعه مسیرهای اصلی بروز آلزایمر را شناسایی کرده و رویکردهای نوینی را برای تشخیص زودهنگام و پیشگیری هدفمند ارائه می‌دهد.
تحلیل سوابق پزشکی بیش از ۲۵ هزار بیمار
پژوهشگران با بررسی پرونده‌های سلامت هزاران بیمار مبتلا به آلزایمر، چهار مسیر مشخص را به‌عنوان مراحل آغازین بیماری شناسایی کردند. برخلاف مطالعات پیشین که به عوامل خطر فردی مانند دیابت یا افسردگی می‌پرداختند، این مطالعه روی الگوی پیوسته‌ای از بیماری‌ها تمرکز دارد که با ترتیب خاصی قبل از ظهور آلزایمر رخ می‌دهند.
چهار مسیر بیماری منتهی به آلزایمر
۱. مسیر سلامت روان
افسردگی، اضطراب، فشار خون بالا و اختلالات ریتم قلب از بیماری‌های مقدماتی این مسیر هستند. این الگو غالباً در میان زنان مشاهده شده است.
۲. مسیر اختلال عملکرد مغز
آنسفالوپاتی به‌عنوان شاخص این مسیر شناخته میشود و پیشرفت سریع‌تری نسبت به دیگر مسیرها دارد. فشار خون بالا، بیماری‌های کلیوی و پروستات از عوامل زمینه‌ای هستند.
- مسیر اختلال شناختی خفیف
این مسیر با مشکلات اولیه حافظه و بیماری‌های غیرمستقیم مانند سکته‌های خفیف، اختلالات یائسگی و مشکلات بینایی آغاز میشود. - مسیر بیماری‌های عروقی
با مشکلات مفاصل آغاز میشود و در اثر اختلالات گردش خون به آلزایمر ختم میشود. بیماران این گروه، طولانی‌ترین تاریخچه پزشکی را دارند.
اثبات پیوند علت‌ومعلولی بین بیماری‌ها
محققان با بهره‌گیری از روش‌های آماری پیشرفته، دریافتند که ۲۶ درصد از بیماری‌های زمینه‌ای مستقیماً منجر به بروز بیماری‌های دیگر می‌شوند. برای نمونه، فشار خون بالا می‌تواند موجب افسردگی شود و افسردگی به‌نوبه خود زمینه‌ساز آلزایمر باشد. این کشف، اهمیت درمان بیماری‌های اولیه را دوچندان می‌کند.
اعتبارسنجی الگوها در سطح ملی
با تطبیق نتایج پژوهش با داده‌های ۵۰۰ هزار بیمار در یک پایگاه سلامت ملی، مشخص شد که ۹۰ درصد بیماران آلزایمری در این مجموعه در یکی از چهار مسیر شناسایی‌شده قرار دارند. این موضوع نشان می‌دهد که الگوهای یادشده فراتر از یک سیستم سلامت خاص، در سطح جمعیت آمریکا قابل تعمیم هستند.
تفاوت در سرعت بروز بیماری و بار خطر
بیماران مسیر عملکرد مغزی به‌طور متوسط در کمتر از چهار ماه از علائم اولیه به تشخیص آلزایمر می‌رسند، در حالی که دیگر مسیرها بین یک تا یک‌ونیم سال زمان می‌برد. همچنین ترکیب چند بیماری زمینه‌ای در یک مسیر خطر ابتلا را به‌مراتب افزایش می‌دهد.
چشم‌انداز درمان و پیشگیری شخصی‌سازی‌شده
نتایج این پژوهش مسیر جدیدی برای مداخلات زودهنگام و پیشگیری اختصاصی بر اساس سابقه پزشکی فردی ترسیم می‌کند. به‌عنوان مثال، درمان فشرده افسردگی یا کنترل جدی فشار خون می‌تواند در کاهش خطر ابتلا نقش مهمی داشته باشد.
با این حال، محققان تأکید می‌کنند که برای اثبات اثربخشی این مداخلات نیازمند اجرای کارآزمایی‌های بالینی هستند تا مشخص شود مداخلات هدفمند در مسیرهای پرخطر تا چه اندازه می‌توانند مانع آغاز آلزایمر شوند.
این پژوهش دیدگاه سنتی «چه عواملی موجب آلزایمر می‌شوند» را به «آلزایمر چگونه در طول زمان شکل می‌گیرد» تغییر می‌دهد. درک الگوی ترکیبی بیماری‌های مقدماتی نه‌تنها امکان پیشگیری را ارتقا می‌دهد، بلکه می‌تواند مسیرهای نوینی برای تشخیص زودهنگام این بیماری ویرانگر بگشاید.
مجله سلامت و بهداشت دکتر هادی خرم نژاد
