ریشه روان‌شناسی زرد کجاست؟
گسترش روان‌شناسی زرد و دلایل آن
پدیده روان‌شناسی زرد در سال‌های اخیر به یکی از چالش‌های جدی حوزه سلامت روان در ایران تبدیل شده است. میل عمومی به تحقق سریع آرزوها و نپذیرفتن واقعیت‌های دشوار، زمینه‌ساز رونق این جریان شده است؛ جریانی که با وعده‌های غیرعلمی و محتوای فریبنده، نه‌تنها نسل جوان را به سمت توهم و سرخوردگی سوق می‌دهد، بلکه روان‌شناسان دانشگاهی را نیز با مشکلات معیشتی و میل به مهاجرت روبه‌رو کرده است.
تفاوت روان‌شناسی زرد با روان‌شناسی علمی
به گفته کارشناسان، روان‌شناسی زرد با جملات انگیزشی سطحی مانند «تو حتما موفق می‌شوی» یا «آخر این راه فقط موفقیت است»، امید واهی به مخاطب می‌دهد و از بیان واقعیت‌های علمی درباره احتمال شکست خودداری می‌کند. در مقابل، روان‌شناسی علمی بر این اصل استوار است که تلاش ارزشمند است، حتی اگر به موفقیت قطعی منجر نشود.
ترفندهای ظاهری و پیامدهای اجتماعی
یکی از ویژگی‌های بارز روان‌شناسی زرد، تکیه بر جلوه‌های بصری و نمایش تجملات است. استفاده از خودروهای لوکس، خانه‌های مجلل و پوشش‌های پرزرق‌وبرق، به مخاطب این پیام را القا می‌کند که پیروی از دوره‌ها و توصیه‌های این افراد، مستقیماً به رفاه و موفقیت منجر خواهد شد. اما پیامدهای این جریان تنها به فریب اقتصادی ختم نمی‌شود. برخی محتواها با القای تفکرات غلط، مانند بی‌ارزش دانستن زنان فاقد استقلال مالی، می‌توانند به بروز مشکلات خانوادگی و حتی افزایش آمار طلاق دامن بزنند.
ریشه‌های ساختاری و ضعف نظارت
فاطمه حاجی‌باقری، کارشناس ارشد روان‌شناسی عمومی، معتقد است ریشه گسترش روان‌شناسی زرد در ضعف ساختارها و نبود حمایت کافی از روان‌شناسان علمی است. او می‌گوید: «در حالی که متخصصان دانشگاهی برای دریافت مجوز با موانع جدی روبه‌رو هستند، افراد فاقد صلاحیت با رویافروشی و تبلیغات پرزرق‌وبرق، درآمدهای کلان کسب می‌کنند.» به گفته او، بی‌توجهی سازمان نظام روان‌شناسی به این پدیده و نبود برخورد قاطع، موجب شده است که روان‌شناسان زرد با جسارت بیشتری فعالیت کنند.
خطر برای نسل جوان
یکی از جدی‌ترین پیامدهای روان‌شناسی زرد، تأثیر آن بر نوجوانان و جوانان است. این گروه به دلیل تمایل به تحقق سریع رؤیاها و نداشتن قدرت تحلیل کافی، بیشتر در معرض فریب قرار می‌گیرند. وعده‌های غیرواقعی مانند «دوره‌های مهره مار» یا قرعه‌کشی‌های نمایشی، ذهن نوجوانان را از مسیر منطقی منحرف کرده و در نهایت باعث سرخوردگی، بی‌انگیزگی و حتی گرایش به آسیب‌های اجتماعی می‌شود.
راهکارهای مقابله با روان‌شناسی زرد
کارشناسان برای مقابله با این پدیده دو راهکار اصلی پیشنهاد می‌کنند:
- اصلاح ساختاری در سازمان نظام روان‌شناسی: برخورد جدی با افراد فاقد صلاحیت و تسهیل روند صدور مجوز برای متخصصان دانشگاهی.
- حضور روان‌شناسان علمی در مدارس: استفاده از ظرفیت مدارس برای معرفی روان‌شناسان واقعی به خانواده‌ها و ایجاد آگاهی در نسل جوان.
جمع‌بندی
پدیده روان‌شناسی زرد با تکیه بر ظواهر فریبنده و وعده‌های غیرعلمی، سلامت روان جامعه را تهدید می‌کند و موجب دلسردی متخصصان واقعی می‌شود. تا زمانی که نظارت قاطع و اصلاحات ساختاری در این حوزه صورت نگیرد، این جریان همچنان به رشد خود ادامه خواهد داد و جایگاه علمی روان‌شناسی در کشور بیش از پیش به حاشیه رانده می‌شود.
مجله سلامت و بهداشت دکتر هادی خرم نژاد
About the Author
