253136
با آغاز فصول سرد و شیوع بیماری‌های تنفسی، تب و سرفه و آبریزش بینی به پدیده‌ای رایج تبدیل می‌شود. بسیاری از افراد با مشاهده اولین علائم سرماخوردگی، بی‌درنگ به پزشک مراجعه کرده و انتظار دریافت دارو، به‌ویژه آنتی‌بیوتیک، را دارند. اما جامعه پزشکی تأکید می‌کند که هر سرماخوردگی نیازمند مداخله پزشکی و مصرف داروهای تجویزی نیست. درک صحیح از ماهیت سرماخوردگی و زمان مناسب مراجعه به پزشک، نه تنها به بهبود سریع‌تر کمک می‌کند، بلکه از عوارض جانبی مصرف بی‌رویه داروها نیز جلوگیری می‌نماید.
سرماخوردگی و ویروس‌ها: چرا آنتی‌بیوتیک‌ها بی‌اثرند؟
پزشکان متخصص بیماری‌های عفونی همواره بر این نکته تأکید دارند که سرماخوردگی‌های رایج، که عامل آن بیش از ۲۰۰ نوع ویروس مختلف شناسایی شده است، اساساً بیماری‌های ویروسی محسوب می‌شوند. تفاوت کلیدی بین عفونت‌های ویروسی و باکتریایی در نوع عامل بیماری‌زا و در نتیجه شیوه درمان آن‌هاست. آنتی‌بیوتیک‌ها صرفاً برای مبارزه با عفونت‌های باکتریایی طراحی شده‌اند و در مقابل ویروس‌ها کاملاً بی‌اثرند. مصرف خودسرانه یا بی‌رویه آنتی‌بیوتیک در موارد سرماخوردگی‌های ویروسی نه تنها به بهبودی کمکی نمی‌کند، بلکه با ایجاد عوارضی نظیر مقاومت آنتی‌بیوتیکی، اختلال در فلور طبیعی روده و تضعیف سیستم ایمنی بدن، پیامدهای منفی جدی به دنبال دارد. این مقاومت آنتی‌بیوتیکی، در بلندمدت، درمان عفونت‌های باکتریایی واقعی را دشوارتر می‌سازد.
مراقبت‌های خانگی: قدرتمندترین خط دفاعی در برابر سرماخوردگی
بر خلاف تصور رایج، مراقبت‌های خانگی و خودیاری در کاهش علائم و کوتاه‌تر کردن دوره سرماخوردگی، یک روش علمی و تأیید شده توسط پزشکان است. این اقدامات ساده، با حمایت از سیستم ایمنی بدن و تسکین علائم، به بدن فرصت می‌دهند تا به طور طبیعی با ویروس مبارزه کند.
نوشیدن مایعات گرم و حفظ رطوبت گلو: این کار به تسکین گلودرد، رقیق شدن ترشحات و جلوگیری از خشکی گلو کمک می‌کند.
استراحت کافی و پرهیز از فعالیت‌های سنگین: استراحت به بدن اجازه می‌دهد تا انرژی خود را بر مبارزه با عفونت متمرکز کند و روند بهبودی را تسریع بخشد.
مصرف غذاهای سبک و مغذی: سوپ‌ها و آش‌ها، علاوه بر تأمین مایعات و الکترولیت‌های مورد نیاز، مواد مغذی را بدون تحمیل بار سنگین بر سیستم گوارش فراهم می‌کنند.
حفظ رطوبت هوای محیط: استفاده از دستگاه بخور می‌تواند به کاهش احتقان بینی و سرفه کمک کند.
علائم هشداردهنده: چه زمانی سرماخوردگی به پزشک نیاز دارد؟
با وجود اثربخشی مراقبت‌های خانگی برای بیشتر موارد سرماخوردگی، شرایطی وجود دارد که مراجعه به پزشک کاملاً ضروری است. دکتر آمیتیس رمضانی، متخصص بیماری‌های عفونی، تأکید می‌کند که در صورت مشاهده علائم شدید یا قرار گرفتن در گروه‌های پرخطر، باید حتماً با پزشک مشورت کرد.
گروه‌های پرخطر شامل:
سالمندان (بالای ۶۵ سال)
کودکان خردسال
افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای (مانند بیماری‌های قلبی، کبدی، دیابت)
بیماران پیوندی
افراد تحت شیمی‌درمانی یا مبتلا به سرطان
علائمی که نیازمند مراجعه فوری به پزشک هستند:
تب بالا که بیش از ۳ روز ادامه پیدا کرده یا تب بالای ۳۸.۵ تا ۳۹ درجه سانتی‌گراد در شروع بیماری.
سرفه شدید و مداوم یا سرفه‌های خلط‌دار.
تنگی نفس یا مشکل در تنفس.
درد شدید در سینوس‌ها، گوش‌ها یا گلو.
بدتر شدن ناگهانی علائم پس از یک دوره بهبود نسبی.
این علائم ممکن است نشانه‌ای از عفونت‌های جدی‌تر مانند آنفلوآنزا، برونشیت یا عفونت‌های باکتریایی باشند که نیازمند تشخیص و درمان تخصصی (شامل آنتی‌بیوتیک در صورت باکتریایی بودن عفونت) هستند.
بایدها و نبایدهای مصرف دارو در مواجهه با سرماخوردگی
محمدحسن بمانیان، ایمونولوژیست و دبیر انجمن آسم و آلرژی، به خطرات مصرف بی‌رویه و خودسرانه دارو، به‌ویژه آنتی‌بیوتیک‌ها، هشدار می‌دهد. مصرف نادرست دارو نه‌تنها روند بهبود را تسریع نمی‌کند، بلکه می‌تواند عوارض جانبی جدی به همراه داشته باشد و سیستم ایمنی بدن را تضعیف کند.
پرهیز از مصرف آنتی‌بیوتیک بدون تجویز پزشک: آنتی‌بیوتیک‌ها داروی تب‌بر نیستند و برای سرماخوردگی ویروسی کاربردی ندارند.
اجتناب از داروهای تزریقی غیرضروری: عوارض داروهای خوراکی معمولاً کمتر از انواع تزریقی، به‌ویژه وریدی، است. بنابراین، تا حد امکان از مصرف بی‌مورد داروهای تزریقی پرهیز شود.
عدم ترکیب همزمان چند دارو: مصرف همزمان چندین دارو، به‌خصوص از نوع تزریقی، خطر واکنش‌های دارویی و عوارض جانبی را به شدت افزایش می‌دهد. همواره پیش از مصرف هرگونه دارو، با پزشک یا داروساز مشورت کنید.
با آگاهی از این نکات، می‌توانیم رویکردی مسئولانه‌تر در قبال سلامتی خود و جامعه داشته باشیم و از بار اضافی بر سیستم درمانی و شیوع مقاومت‌های آنتی‌بیوتیکی جلوگیری کنیم. انتخاب بین مراقبت خانگی و مراجعه به پزشک در زمان سرماخوردگی، تصمیمی است که باید با اطلاعات کافی و توجه به علائم و شرایط فردی گرفته شود.
مجله سلامت و بهداشت دکتر هادی خرم نژاد
مطالب مرتبط
- تأمین پایدار داروهای فصل سرما؛ تدبیری راهبردی برای سلامت جامعه
- برنامه‌ریزی زودهنگام، راهبرد کلیدی ایران برای تضمین تامین داروهای فصل سرما
- خطر خاموش در دستان کنجکاو: هشدار جدی اورژانس درباره خفگی کودکان با اجسام ریز
- تأمین پایدار داروهای فصل سرما؛ تدبیری راهبردی برای سلامت جامعه
About the Author
