مطالعه‌ای که در ESCMID Global ۲۰۲۵ ارائه شد، نشان می‌دهد که در سال ۲۰۲۲ میلادی، بیش از ۳ میلیون کودک در سراسر جهان جان خود را به دلیل عفونت‌های ناشی از مقاومت ضد میکروبی (AMR) از دست داده‌اند.
بر اساس این مطالعه، که بر نیاز فوری به تدوین و اجرای استراتژی‌های منطقه‌ای و جهانی برای کنترل AMR در کودکان تاکید دارد، مناطق جنوب شرق آسیا و آفریقا به عنوان مناطق پرخطر در این زمینه شناسایی شده‌اند.
مقاومت ضد میکروبی زمانی رخ می‌دهد که باکتری‌ها، که قدمتی بیش از سه میلیارد سال تکامل دارند، توانایی تغییر ساختار خود را به دست می‌آورند تا در برابر اثرات آنتی‌بیوتیک‌ها، داروهایی که برای از بین بردن آن‌ها طراحی شده‌اند، مقاومت کنند. استفاده بی‌رویه و گسترده از آنتی‌بیوتیک‌ها این روند سازگاری باکتری‌ها را تسریع می‌کند.
AMR یک تهدید جدی برای سلامت کودکان است، زیرا آن‌ها در برابر عفونت‌ها بسیار آسیب‌پذیر هستند. داده‌های این مطالعه نشان می‌دهد که در سال ۲۰۲۲، بیش از ۷۵۲ هزار کودک در جنوب شرق آسیا و ۶۵۹ هزار کودک در آفریقا به دلیل عوارض ناشی از AMR فوت کرده‌اند. بسیاری از این مرگ‌ها با مصرف آنتی‌بیوتیک‌های Watch (داروهایی با خطر بالای ایجاد مقاومت) و Reserve (آخرین گزینه درمانی برای عفونت‌های شدید و مقاوم به چند دارو) مرتبط بوده‌اند.
لازم به ذکر است که آنتی‌بیوتیک‌های Watch و Reserve نباید به عنوان خط اول درمان مورد استفاده قرار گیرند و مصرف آن‌ها باید صرفاً به افرادی محدود شود که برای حفظ اثربخشی و کاهش مقاومت به آن‌ها نیاز دارند. در مقابل، آنتی‌بیوتیک‌های Access به دلیل پتانسیل پایین‌تر در ایجاد مقاومت، به طور گسترده‌تر در دسترس بوده و برای درمان عفونت‌های رایج استفاده می‌شوند.
گزارش‌ها حاکی از آن است که بین سال‌های ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۱، مصرف آنتی‌بیوتیک‌های Watch در جنوب شرق آسیا ۱۶۰ درصد و در آفریقا ۱۲۶ درصد افزایش یافته است. در همین بازه زمانی، استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های Reserve نیز در جنوب شرق آسیا ۴۵ درصد و در آفریقا ۱۲۵ درصد رشد داشته است. در سطح جهانی، از مجموع بیش از ۳ میلیون مرگ و میر کودکان، ۲ میلیون مورد با مصرف آنتی‌بیوتیک‌های Watch و Reserve مرتبط بوده است.
عوامل متعددی در تشدید AMR در کشورهای با درآمد کم و متوسط نقش دارند، از جمله ازدحام جمعیت در بیمارستان‌ها، بهداشت نامناسب و اقدامات ضعیف در زمینه پیشگیری از عفونت که گسترش پاتوژن‌های مقاوم در محیط‌های بیمارستانی و جوامع را تسهیل می‌کنند. همچنین، به دلیل کمبود ابزارهای تشخیصی مناسب و نگرانی از تشخیص اشتباه، مصرف بیش از حد و سوء استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها در این مناطق رایج است. علاوه بر این، بسیاری از کشورهای با درآمد پایین و متوسط فاقد برنامه‌های نظارت ملی و پایش ضد میکروبی موثر هستند که ردیابی روند مقاومت و تدوین پروتکل‌های درمانی کارآمد را دشوار می‌سازد.
یک متخصص در این زمینه هشدار داد که افزایش مقاومت به آنتی‌بیوتیک‌های Watch و Reserve در نهایت منجر به شکست بیشتر درمان‌ها خواهد شد و نرخ مرگ و میر، که در حال حاضر نیز نگران‌کننده است، به طور قابل توجهی افزایش خواهد یافت، به ویژه در کشورهای با درآمد کم و متوسط که دسترسی به درمان‌های جایگزین و مداخلات پزشکی پیشرفته ممکن است محدود باشد. این متخصص تاکید کرد که بررسی و مقابله با این موضوع نیازمند اقدام فوری و هماهنگ در سطوح منطقه‌ای و جهانی است.
مجله خبری سلامت و بهداشت دکتر هادی خرم نژاد