253943
تهران – ویروس نقص ایمنی انسانی (اچآیوی) در سایه فقر، اعتیاد و بیخانمانی، الگوی شیوع خود را در میان گروههای آسیبپذیر جامعه تغییر داده و با ورود به «موج سوم»، بیش از پیش از طریق روابط پرخطر جنسی در حال گسترش است. این تغییر نگرانکننده در پاتوقهای حاشیهای و بیابانهای اطراف کلانشهرها نمود بارزی پیدا کرده و سلامت عمومی را با تهدیدی جدی مواجه ساخته است. در این مناطق، نبود دسترسی به خدمات پایدار حمایتی و درمانی، همراه با انگ اجتماعی عمیق، زمینه را برای چرخش بیصدای ویروس اچآیوی فراهم میآورد.
اچآیوی و موج سوم انتقال: تغییر الگوی همهگیری در ایران
در حالی که ایران پیشتر دو موج اصلی شیوع اچآیوی را تجربه کرده است – موج اول از طریق خونهای آلوده و موج دوم عمدتاً از طریق اعتیاد تزریقی و سرنگهای مشترک – اکنون کشور در آستانه مواجهه با «موج سوم» قرار دارد. این موج که با تغییر شیوه انتقال از تزریق به روابط جنسی پرخطر مشخص میشود، نیازمند بازنگری فوری در رویکردهای پیشگیرانه و درمانی است. شرایط زیستی دشوار، اعتیاد به مواد محرک، و فروپاشی نظامهای حمایتی، بستری مناسب برای گسترش این الگو فراهم آورده است.
در مناطقی نظیر بیابانهای اتوبان آزادگان، گزارشها حاکی از مشاهده پدیدههایی چون بارداریهای ناخواسته و روابط جنسی متعدد در میان کارتنخوابها و افراد درگیر اعتیاد است. این افراد، اغلب به دلیل مصرف مواد مخدر و کاهش قدرت تصمیمگیری، از روشهای پیشگیری مانند کاندوم استفاده نمیکنند یا توانایی استفاده از آن را ندارند. «پریچهر»، زنی میانسال و بیخانمان که بارداری ناخواستهای را تجربه میکند، نمونهای از قربانیان این موج جدید است. او و بسیاری دیگر، در محاصره ناامنیهای بهداشتی، بدون آگاهی از وضعیت سلامت شرکای جنسی خود، در معرض خطر ابتلا به اچآیوی قرار دارند. تصویر زیر، نمایی از این بحران را به نمایش میگذارد:
``
نقش بحرانهای اجتماعی در گسترش اچآیوی: از کارتنخوابی تا روابط پرخطر
زندگی در پاتوقهای بیابانی و حاشیهای شهرها، افراد را در چرخهای از فقر، اعتیاد و آسیبهای اجتماعی گرفتار میسازد که مستقیماً بر شیوع اچآیوی تأثیرگذار است. در این محیطها، دسترسی به امکانات بهداشتی اولیه تقریباً وجود ندارد و افراد برای تأمین نیازهای اساسی خود، از جمله غذا، لباس یا حتی مقداری مواد مخدر، ناگزیر به برقراری روابط جنسی پرخطر و محافظتنشده با شرکای متعدد میشوند. این وضعیت، سرعت انتقال ویروس اچآیوی را در میان این جمعیتها به شکل چشمگیری افزایش میدهد.
مددکاران اجتماعی فعال در این مناطق تأکید میکنند که تغییر نوع مواد مخدر مصرفی از تزریقی به محرکهای صنعتی، اگرچه خطر انتقال از طریق سرنگ مشترک را کاهش داده، اما به دلیل افزایش روابط پرخطر، مسیر جدیدی برای شیوع اچآیوی گشوده است. در بسیاری از موارد، فرد حتی از ابتلا به ویروس بیخبر است و تا زمانی که برای مشکلات دیگری بازداشت یا بستری نشود، متوجه بیماری خود نمیگردد. این عدم آگاهی، خود به گسترش هرچه بیشتر ویروس در جامعه دامن میزند.
اچآیوی و چالشهای نظام سلامت: کمبود خدمات و انگ اجتماعی
سیستم بهداشتی و درمانی کشور در مواجهه با موج سوم اچآیوی، با چالشهای جدی روبروست. مدیران و فعالان حوزه سلامت اجتماعی اشاره میکنند که کاهش حمایتها و تعطیلی تدریجی مراکز کاهش آسیب، نگرانیها را به شدت افزایش داده است. برنامههای کاهش آسیب که زمانی نقشی کلیدی در کنترل شیوع اچآیوی ایفا میکردند، اکنون یا با حداقل ظرفیت فعالیت میکنند یا به طور کامل متوقف شدهاند. این موضوع باعث بازگشت افراد در معرض خطر به پاتوقها و افزایش آسیبپذیری آنها میشود.
کاهش حمایتهای مالی و لجستیکی: بودجههای تخصیصیافته به سازمانهای حمایتی ناکافی و با تأخیر پرداخت میشوند. همچنین، دفاتر بینالمللی مانند UNAIDS در ایران تعطیل شده و پروژههای جهانی پیشگیری نیز متوقف گردیدهاند. این کمبود منابع، توانایی سازمانهای مردمنهاد (NGOs) را برای ارائه خدمات حیاتی مختل کرده است.
انگ و تبعیض اجتماعی: یکی از بزرگترین موانع در مسیر کنترل اچآیوی، انگ و تبعیض ریشهدار در جامعه است. بسیاری از مبتلایان به دلیل ترس از طرد شدن توسط خانواده و جامعه، تمایلی به انجام تست و پیگیری درمان ندارند. این دیدگاه که فرد مبتلا یک مجرم است نه بیمار، مانع بزرگی برای آگاهیبخشی و پذیرش اجتماعی است و به پنهانکاری و در نتیجه گسترش بیصدای ویروس دامن میزند.
حتی با وجود ارائه رایگان داروهای اچآیوی، پایبندی به درمان به دلیل شرایط سخت زندگی، بیخانمانی و عدم دسترسی منظم به مراکز درمانی، برای بسیاری از مبتلایان دشوار است. این امر نه تنها سلامت خود فرد را به خطر میاندازد، بلکه با افزایش بار ویروسی، احتمال انتقال را نیز بالا میبرد.
راهکارهای جامع برای کنترل اچآیوی: از آموزش تا حمایتهای پایدار
برای مقابله با موج سوم اچآیوی و کنترل شیوع آن، نیاز به یک رویکرد چندجانبه و جامع است که شامل موارد زیر میشود:
بازنگری و بهروزرسانی برنامههای آموزشی عمومی: جامعه نیازمند آموزشهای صریح و بیپرده در مورد راههای انتقال، پیشگیری و درمان اچآیوی، به ویژه در مورد روابط جنسی محافظتنشده، است. رسانهها و نهادهای آموزشی باید با صدای بلند و بدون ترس از انگ اجتماعی، به آگاهیبخشی بپردازند.
تقویت و توسعه مراکز کاهش آسیب و باشگاههای مثبت: بازگشایی و حمایت پایدار از مراکزی که خدمات تخصصی و حمایتی به افراد درگیر اعتیاد و مبتلایان به اچآیوی ارائه میدهند، حیاتی است. این مراکز باید خدمات جامعی شامل تست، مشاوره، توزیع کاندوم و سوزن استریل (در صورت نیاز)، و تسهیل دسترسی به درمان را فراهم کنند.
یکپارچهسازی خدمات اجتماعی و بهداشتی: همکاری نزدیک بین بهزیستی، وزارت بهداشت و نهادهای قضایی برای حل مشکلات بوروکراتیک تحویل کودکان مادران در معرض خطر و ارائه حمایتهای اجتماعی پایدار به خانوادههای آسیبدیده، ضروری است.
مقابله با انگ و تبعیض: کمپینهای آگاهیبخش عمومی باید بر انسانیت افراد مبتلا تأکید کرده و آنها را از اتهام جرم مبرا سازند. حمایت خیرین و آحاد جامعه از این گروهها، نقش مهمی در شکستن دیوارهای انگ اجتماعی خواهد داشت.
مبارزه با اچآیوی تنها یک چالش پزشکی نیست، بلکه یک مسئولیت اجتماعی است. پایان دادن به انگ اجتماعی و فراهم آوردن حمایتهای پایدار، نقطه آغاز مهار این بیماری و تضمین سلامت جامعه خواهد بود.
مجله سلامت و بهداشت دکتر هادی خرم نژاد
مطالب مرتبط
- 🟢 اسپیرولینا: ۱۰ حقیقت علمی و ۵ عارضه جانبی که باید برای تقویت ایمنی و لاغری بدانید
- آنفلوانزای کتو: آشنایی با علائم و راهکارهای مدیریت یک دوره گذار چالشبرانگیز
- دانستنیهای حیاتی درباره مکمل ویتامین D: ۴ ماده مغذی که باید با احتیاط مصرف شوند
- متخصصان تغذیه راز هفت نوشیدنی صبحگاهی موثر در کاهش وزن را فاش کردند
About the Author
