بی‌تحرکی و چاقی؛ جاده یک‌طرفه به سوی سیروز کبدی
کبد به‌عنوان بزرگ‌ترین غده بدن، نقش اساسی در تنظیم متابولیسم چربی و قند دارد. وقتی بیش از ۵درصد از وزن کبد با ذرات چربی اشغال شود، بافت طبیعی آن آسیب می‌بیند و اصطلاحاً «کبد چرب غیرالکلی» (NAFLD) شکل می‌گیرد. این وضعیتِ بی‌صدا در بسیاری موارد تنها با آزمایش‌های دوره‌ای یا تصویربرداری قابل تشخیص است، اما اگر بی‌توجهی ادامه یابد، در طول ۱۰ تا ۱۵ سال می‌تواند به سیروز یا حتی سرطان کبد منجر شود.
چرا کبد چرب شایع شده است؟
شیوع NAFLD در جوامع شهری به بیش از یک‌سوم جمعیت بالغ رسیده و با افزایش چاقی، دیابت نوع ۲ و کم‌تحرکی رابطه مستقیم دارد. کلید اصلی این مشکل، اختلال در سوخت‌وساز چربی و مقاومت به انسولین است. در ایران نیز برآوردها نشان می‌دهد بیش از ۳۰ درصد بزرگ‌سالان گرفتار درجاتی از کبد چرب‌اند.
عوامل خطر
- اضافه‌وزن و چاقی مرکزی (بیش از ۵۰ درصد بیماران NAFLD دارای شاخص توده بدنی بالای ۲۵ هستند)
- مقاومت به انسولین یا دیابت نوع ۲
- رژیم غذایی سرشار از قندهای ساده، چربی‌های ترانس و غذاهای فرآوری‌شده
تشخیص و پیگیری بیماری
به‌دلیل فقدان علامت‌های اختصاصی، کبد چرب معمولاً طی معاینات سالانه یا زمانی که آزمایش خون، افزایش آنزیم‌های کبدی (ALT, AST) را نشان می‌دهد، شناسایی می‌شود. روش‌های تصویربرداری شامل سونوگرافی و الاستوگرافی (فیبرواسکن) کمک می‌کنند تا مرحله بیماری و سختی بافت کبد ارزیابی شود.
اصلاح سبک زندگی؛ مهم‌ترین درمان
مطالعات معتبر، از جمله گزارش انجمن هپاتولوژی آمریکا، تأکید می‌کنند کاهش ۵–۱۰ درصد وزن بدن و ورزش منظم (حداقل ۱۵۰ دقیقه در هفته فعالیت هوازی متوسط) بیش از هر دارویی در بهبود چربی‌زدایی کبد مؤثر است. مکمل‌های زیر نیز نقش کمکی دارند، اما صرفاً پس از مشورت با پزشک:
- قهوه (یک تا دو فنجان در روز) و آنتی‌اکسیدان‌های طبیعی مانند زردچوبه
- اسیدهای چرب امگا-۳ (ماهی‌های چرب، مغزها)
در کنار این اقدامات، پایبندی به رژیم غذایی مدیترانه‌ای—متمرکز بر میوه، سبزی و غلات کامل—می‌تواند ریسک ابتلا به اشکال پیشرفته کبد چرب را تا ۲۰–۳۰ درصد کاهش دهد.
هشدار نهایی: از خوددرمانی و مصرف داروهای گیاهی یا مکمل‌های غیرمجاز در فضای مجازی پرهیز کنید. تنها با راهنمایی پزشک متخصص گوارش و کبد، و پیگیری منظم آزمایش‌ها و تصویربرداری، می‌توان جلوی پیشرفت این «قاتل خاموش» را گرفت و جاده بازگشت به سلامت را هموار کرد.
مجله سلامت و بهداشت دکتر هادی خرم نژاد
About the Author
