ایرانی ها ۱۰ سال زیر سن متوسط جهانی سکته می کنند
تحلیل‌های موجود و بررسی‌های محدود نشان می‌دهد میانگین سن ابتلا به سکته مغزی در ایران حدود ده سال پایین‌تر از میانگین جهانی است؛ یعنی بسیاری از ایرانیان در دهه‌های میانی عمر با پیامدهای جبران‌ناپذیر سکته روبه‌رو می‌شوند. این وضعیت لایه‌ای از عوامل زیستی، سبک زندگی و ضعف در کنترل عوامل زمینه‌ای را نمایان می‌سازد که نیاز فوری به پیشگیری و آگاهی عمومی دارد.
شایع‌ترین مشکلات مغز و اعصاب در جامعه ایران
بخش قابل‌توجهی از بار بیماری‌های عصبی در کشور را چند تشخیص رایج تشکیل می‌دهند که هم بُعد درمانی و هم بار اجتماعی بالایی دارند:
- سردردهای میگرنی و تنشی که حدود 15 درصد جمعیت را مبتلا می‌کند و می‌تواند توان کارکرد روزانه را پایین بیاورد.
- صرع که نزدیک به یک درصد جمعیت را درگیر کرده و کنترل مناسب آن برای حفظ کیفیت زندگی ضروری است.
- آلزایمر و زوال عقل که با افزایش سن شیوع آن بالا می‌رود و حدود 5 درصد افراد بالای 65 سال را شکل می‌دهد.
- سکته مغزی که از هر چهار فرد بالای 25 سال، یک نفر را در طول عمر تهدید می‌کند و یکی از سه علت اصلی مرگ‌ومیر و اولین علت ناتوانی بلندمدت است.
چرا ایرانی‌ها زودتر سکته می‌کنند
ترکیب چند عامل زمینه‌ای و رفتاری توضیح‌دهنده این پدیده است:
- شیوع بالای بیماری‌هایی مانند فشار خون بالا، دیابت، چربی خون و مصرف سیگار که همراهی آن‌ها ریسک سکته را به‌طور نمایی افزایش می‌دهد.
- ضعف در پیشگیری و کنترل این بیماری‌ها به‌دلیل کم‌اطلاعی، دسترسی ناکافی به خدمات پیشگیرانه یا درمان ناقص.
- تغییرات سبک زندگی شهری شامل کم‌تحرکی، رژیم غذایی پرنمک و پرچرب و استرس‌های مزمن که همه به‌صورت جمعی بار ریسک را بالا می‌برند.
نشانه‌های هشدار و اهمیت اقدام سریع
سکته مغزی موقعیتی اورژانسی است؛ هر دقیقه تأخیر به معنای از دست رفتن میلیون‌ها سلول مغزی است و زمان طلایی برای مداخلات پزشکی بسیار کوتاه است. سه علامت ساده اما حیاتی که باید سریع تشخیص داده شوند:
- ضعف یا بی‌حسی ناگهانی در صورت، بازو یا پا، اغلب یک‌طرفه.
- اختلال ناگهانی در گفتار یا درک گفتار.
- افت ناگهانی بینایی، سرگیجه همراه با عدم تعادل یا سردرد شدید و ناگهانی.
اگر هر یک از این علائم دیده شد، بی‌درنگ تماس با اورژانس و انتقال فوری بیمار به مرکز دارای امکانات درمانی سکته ضروری است.
پیشگیری مؤثر؛ از فرد تا سیاست‌گذاری
پیشگیری از سکته نیازمند مداخله در دو سطح فردی و جمعی است. اقدامات ساده‌ای که هر فرد می‌تواند شروع کند عبارت‌اند از اصلاح رژیم غذایی، ترک دخانیات، کنترل منظم فشار خون و قند، و حفظ فعالیت بدنی منظم. در سطح سیستم سلامت، گسترش برنامه‌های غربالگری فشار خون و دیابت، آموزش عمومی درباره علائم سکته و تضمین دسترسی سریع به درمان‌های بازگرداننده جریان خون (مانند thrombolysis و thrombectomy) می‌تواند تفاوت معناداری ایجاد کند.
نتیجه‌گیری
واقعیت اینکه ایرانی‌ها در سنین کمتر از متوسط جهانی دچار سکته می‌شوند، زنگ خطری برای بازنگری فوری در سیاست‌های سلامت عمومی و رفتارهای فردی است. کاهش بار سکته نه‌تنها به افزایش امید به زندگی و کاهش مرگ‌ومیر می‌انجامد، بلکه از هزینه‌های اجتماعی و اقتصادی سنگین ناشی از ناتوانی‌های بلندمدت نیز می‌کاهد. اقدام سریع، پیشگیری هدفمند و آموزش همگانی سه رکن اصلی تغییر وضع موجود هستند.
مجله سلامت و بهداشت دکتر هادی خرم نژاد
About the Author
