مطالعات اخیر نشان از پتانسیل بالای نانوذرات در درمان بیماری‌های انگلی همچون لیشمانیوز جلدی دارند. این بیماری انگلی که در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری جهان شیوع دارد، سالانه میلیون‌ها نفر را مبتلا می‌کند. سازمان بهداشت جهانی میلیون‌ها نفر را در معرض خطر و میلیون‌ها نفر را آلوده به این بیماری برآورد کرده است.
درمان‌های کنونی لیشمانیوز جلدی، عمدتا بر پایه ترکیبات آنتیموان پنج ظرفیتی است. این داروها، اگرچه از سال‌ها پیش مورد استفاده قرار می‌گیرند، اما با چالش‌هایی چون دوره درمان طولانی، هزینه بالا، عوارض جانبی جدی بر روی اندام‌های حیاتی همچون قلب، کبد و کلیه و عدم پاسخگویی در برخی موارد روبرو هستند.
به همین دلیل، تحقیقات گسترده‌ای در جهت یافتن روش‌های درمانی نوین در حال انجام است. نانوتکنولوژی به‌عنوان ابزاری قدرتمند در این زمینه ظاهر شده است. این فناوری با توانایی کنترل مواد در ابعاد مولکولی، تحول عظیمی را در پزشکی و دیگر حوزه‌ها ایجاد کرده است. از جمله کاربردهای آن در حوزه سلامت می‌توان به درمان سرطان، آلرژی، دیابت و التهاب اشاره کرد.
سنتز نانو ذرات فلزی با استفاده از عصاره گیاهان، یک روش اقتصادی و کارآمد برای تولید انبوه این ذرات است. عصاره‌های گیاهی می‌توانند همزمان نقش کاهنده و محافظ را در فرآیند سنتز ایفا کنند. روی (Zn)، یک عنصر ضروری بدن انسان با نقش‌های حیاتی در فعالیت آنزیم‌ها و فرآیندهای سلولی است.
نانوذرات روی، به‌دلیل خواص فیزیکی و شیمیایی منحصربه‌فردشان مانند پایداری بالا، فعالیت کاتالیزوری، و خاصیت ضد میکروبی، مورد توجه قرار گرفته‌اند. مطالعات نشان داده‌اند که نانوذرات روی، به‌ویژه نانوذرات روی سنتز شده با عصاره گیاه اسطوخدوس، پتانسیل بالایی در درمان لیشمانیوز جلدی دارند.
پژوهشی جدید، اثرات ضد لیشمانیایی نانوذرات روی سنتز شده به روش سبز (با استفاده از عصاره گیاهان) را در شرایط آزمایشگاهی (In vitro) و مدل حیوانی (In vivo) مورد بررسی قرار داده است. نتایج نشان می‌دهد که این نانوذرات، به‌خصوص در ترکیب با گلوکانتیم، می‌توانند به‌عنوان یک داروی جدید برای درمان لیشمانیوز پوستی مورد استفاده قرار گیرند.
تحریک تولید نیتریک اکساید (NO) و مهار آلودگی در ماکروفاژها، از مکانیسم‌های عمل اصلی این نانوذرات هستند. با این حال، تحقیقات بیشتر برای تعیین دقیق مکانیسم‌ها و بررسی ایمنی این روش درمانی ضروری است.
مجله سلامت و بهداشت دکتر هادی خرم نژاد
