217689
در گزارشی تازه از وضعیت بازار دارویی ایران، آموکسی‌سیلین و سفکسیم به عنوان پرفروش‌ترین آنتی‌بیوتیک‌ها در سال ۱۴۰۳ معرفی شدند که این آمار، بار دیگر نگرانی‌ها را پیرامون مصرف بالای این دسته از داروها و خطر فزاینده مقاومت آنتی‌بیوتیکی افزایش داده است. این ارقام نه تنها نشان‌دهنده حجم بالای تجویز و مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها در کشور است، بلکه بر لزوم بازنگری در الگوهای مصرف و ترویج تجویز منطقی تأکید می‌کند.
پرفروش‌ترین آنتی‌بیوتیک‌ها در بازار دارویی ایران: آموکسی‌سیلین و سفکسیم پیشتاز
بر اساس اعلام سازمان غذا و دارو، در سال ۱۴۰۳ سه داروی آموکسی‌سیلین ۵۰۰ میلی‌گرم، سفکسیم ۴۰۰ میلی‌گرم و کوآموکسی‌کلاو ۶۲۵ میلی‌گرم، بالاترین میزان فروش ریالی را در میان آنتی‌بیوتیک‌ها در ایران به خود اختصاص داده‌اند. این صدرنشینی به معنای حجم وسیع استفاده از این آنتی‌بیوتیک‌ها برای مقابله با عفونت‌های باکتریایی مختلف است. علاوه بر این، در لیست پنج داروی پرفروش نیز سفازولین ۱ گرمی تزریقی و کپسول سفالکسین ۵۰۰ میلی‌گرم به چشم می‌خورند. این آمار نشان می‌دهد که آنتی‌بیوتیک‌هایی با طیف گسترده و کاربرد عمومی، همچنان سهم عمده‌ای از بازار دارویی را در دست دارند:
آموکسی‌سیلین ۵۰۰ میلی‌گرم: پنی‌سیلین وسیع‌الطیفی که برای درمان عفونت‌های دستگاه تنفسی، گوش، حلق و بینی، پوست و مجاری ادراری کاربرد دارد.
سفکسیم ۴۰۰ میلی‌گرم: سفالوسپورین نسل سوم که در برابر طیف وسیعی از باکتری‌ها موثر است و معمولاً برای عفونت‌های تنفسی و ادراری تجویز می‌شود.
کوآموکسی‌کلاو ۶۲۵ میلی‌گرم: ترکیبی از آموکسی‌سیلین و کلاوولانات که مقاومت باکتریایی به آموکسی‌سیلین را کاهش می‌دهد و برای عفونت‌های مقاوم‌تر استفاده می‌شود.
سفازولین ۱ گرمی تزریقی: یک آنتی‌بیوتیک سفالوسپورین نسل اول که غالباً در بیمارستان‌ها برای عفونت‌های شدید و پیشگیری از عفونت بعد از جراحی به کار می‌رود.
سفالکسین ۵۰۰ میلی‌گرم: سفالوسپورین نسل اول دیگری که برای عفونت‌های پوستی، استخوانی و مجاری ادراری استفاده می‌شود.
حجم کل فروش آنتی‌بیوتیک‌ها و سهم آن‌ها در سبد دارویی کشور
دکتر راضیه کشاورز، سرپرست گروه تجویز و مصرف منطقی سازمان غذا و دارو، در این خصوص اظهار داشت که کل فروش داروهای آنتی‌میکروبیال در سال ۱۴۰۳ به رقم قابل توجه ۱۹۳.۱ تریلیون ریال رسید که این میزان معادل ۸.۳ درصد از کل فروش داروها در کشور را شامل می‌شود. این ارقام نشان‌دهنده سهم قابل توجه آنتی‌بیوتیک‌ها در گردش مالی صنعت داروسازی ایران و از سوی دیگر، تأکیدی بر میزان مصرف این داروها در جامعه است. بالا بودن این سهم می‌تواند نشانه‌ای از فشار بالا بر روی موجودی این داروها و نیاز به پایش مستمر زنجیره تأمین آن‌ها باشد.
چرا مصرف بالای آنتی‌بیوتیک‌ها نگران‌کننده است؟
مصرف بی‌رویه و نامنظم آنتی‌بیوتیک‌ها، صرف‌نظر از جنبه‌های اقتصادی، به یک بحران جهانی سلامت منجر شده است: "مقاومت آنتی‌بیوتیکی". این پدیده زمانی رخ می‌دهد که باکتری‌ها در برابر آنتی‌بیوتیک‌هایی که قبلاً می‌توانستند آن‌ها را از بین ببرند، مقاوم می‌شوند و درمان عفونت‌ها دشوار یا حتی غیرممکن می‌گردد. سازمان بهداشت جهانی بارها نسبت به پیامدهای فاجعه‌بار مقاومت آنتی‌بیوتیکی هشدار داده و آن را یکی از بزرگترین تهدیدات برای سلامت عمومی در عصر حاضر می‌داند. در ایران نیز، با توجه به فرهنگ مصرف دارو و دسترسی نسبتاً آسان به آنتی‌بیوتیک‌ها، این خطر جدی‌تر می‌شود. این مقاومت می‌تواند منجر به طولانی‌تر شدن دوره بیماری، افزایش عوارض، نیاز به بستری طولانی‌تر در بیمارستان و حتی مرگ و میر شود.
راهکارهای کنترل مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها: از آموزش تا تجویز منطقی
برای مقابله با این چالش، سازمان غذا و دارو و متخصصان حوزه بهداشت بر لزوم اتخاذ تدابیر جدی تأکید می‌کنند. دکتر کشاورز بیان کرده است که آموزش عمومی و تدوین دستورالعمل‌های تجویزی دقیق، راهکارهای کلیدی برای جلوگیری از مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌ها و کاهش مقاومت دارویی هستند. این تدابیر شامل موارد زیر می‌شود:
آموزش بیماران: اطلاع‌رسانی به عموم مردم درباره اینکه آنتی‌بیوتیک‌ها تنها بر علیه باکتری‌ها موثرند و برای بیماری‌های ویروسی مانند سرماخوردگی و آنفولانزا کارایی ندارند. همچنین، تأکید بر تکمیل دوره درمان آنتی‌بیوتیکی حتی پس از بهبود علائم.
ترویج تجویز منطقی: آموزش مستمر پزشکان و کادر درمانی برای تجویز صحیح آنتی‌بیوتیک‌ها، بر اساس تشخیص دقیق عفونت، انتخاب آنتی‌بیوتیک مناسب با طیف اثر محدودتر در صورت امکان و دوز و مدت زمان درمان بهینه.
نظارت بر فروش: کنترل دقیق‌تر بر عرضه آنتی‌بیوتیک‌ها در داروخانه‌ها و جلوگیری از فروش بدون نسخه پزشک.
گسترش تست‌های تشخیصی: استفاده بیشتر از آزمایش‌های میکروبی برای شناسایی دقیق باکتری عامل عفونت و انتخاب آنتی‌بیوتیک هدفمندتر.
در نهایت، همکاری همه جانبه مردم، پزشکان، داروسازان و نهادهای نظارتی برای کنترل مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها و مقابله با چالش مقاومت دارویی ضروری است تا سلامت عمومی جامعه حفظ و آینده درمان‌های آنتی‌بیوتیکی تضمین شود.
مجله سلامت و بهداشت دکتر هادی خرم نژاد
مطالب مرتبط
- تنظیم دقیق ساعت بدن؛ راز سلامتی و پیشگیری از بیماری‌های مزمن فاش شد
- حرکت بازار سلول‌درمانی ایران به سوی محصولات مجاز و استاندارد، آینده درمان را متحول می‌کند
- فوق تخصص جراحی عروق: راهکارهای ساده، کلید طلایی پیشگیری از واریس است
- ترشح کدر واژینال نشان‌دهنده سلامت طبیعی یا زنگ خطر عفونت است
About the Author
