253872
پژوهشگران بین‌المللی در یک دستاورد علمی خیره‌کننده، از روشی انقلابی برای درمان تومورهای مغزی کشف کرده‌اند که می‌تواند بدون نیاز به جراحی یا تزریق مستقیم، تومورهای مرگبار گلیوبلاستوما را از بین ببرد. این رویکرد جدید که بر پایه نانوداروهای پیشرفته و به شکل قطره بینی استوار است، نویدبخش تحولی بزرگ در مسیر درمان یکی از تهاجمی‌ترین و مقاوم‌ترین سرطان‌های مغز است.
انقلابی در درمان تومورهای مغزی: رویکرد نوین با قطره بینی
تیم‌های پژوهشی از دانشگاه‌های معتبر واشینگتن و نورث‌وسترن در آمریکا موفق به ابداع دارویی شده‌اند که به‌صورت غیرتهاجمی و از طریق بینی، نانوداروهای فعال‌کننده سیستم ایمنی را مستقیماً به مغز می‌رساند. این نانوداروها در مدل‌های حیوانی، قادر به حذف کامل تومورهای سرطانی بوده‌اند، پدیده‌ای که می‌تواند گلیوبلاستوما، توموری با پیش‌آگهی بسیار نامطلوب، را به چالش بکشد. این پیشرفت نه تنها خطرات و عوارض جانبی جراحی‌های پیچیده مغزی را کاهش می‌دهد، بلکه امید به زندگی و کیفیت آن را برای بیماران افزایش می‌بخشد.
چالش گلیوبلاستوما: مرگبارترین تومور مغزی
گلیوبلاستوما یکی از بدخیم‌ترین و مقاوم‌ترین انواع سرطان‌های مغز است که به‌دلیل ماهیت تهاجمی و دشواری درمان، همواره یکی از بزرگ‌ترین معضلات پزشکی محسوب می‌شود. این تومور به سرعت رشد کرده و به بافت‌های سالم مغز نفوذ می‌کند. دلایل اصلی مقاومت گلیوبلاستوما به درمان‌های رایج عبارتند از:
توانایی فرار از سیستم ایمنی: سلول‌های سرطانی گلیوبلاستوما مکانیسم‌هایی برای سرکوب پاسخ‌های دفاعی بدن دارند.
سد خونی-مغزی (Blood-Brain Barrier): این سد دفاعی طبیعی مغز، که از ورود مواد مضر جلوگیری می‌کند، متأسفانه مانع عبور بسیاری از داروهای ضدسرطان به تومور نیز می‌شود.
هتروژنیتی تومور: سلول‌های گلیوبلاستوما از نظر ژنتیکی و بیولوژیکی بسیار متنوع هستند، که هدف قرار دادن آن‌ها با یک داروی واحد را دشوار می‌کند.
درمان‌های فعلی اغلب شامل جراحی، رادیوتراپی و شیمی‌درمانی هستند که با وجود پیشرفت‌ها، هنوز نمی‌توانند بقای طولانی‌مدت را برای اکثر بیماران تضمین کنند. از همین رو، نیاز به روش‌های درمانی نوآورانه و غیرتهاجمی برای گلیوبلاستوما حیاتی است.
مکانیسم عمل: قطره بینی چگونه تومور مغزی را هدف قرار می‌دهد؟
پژوهشگران برای دور زدن سد خونی-مغزی و رساندن دارو به محل تومور، از نانوساختارهای نوکلئیک‌اسیدهای کروی (Spherical Nucleic Acids یا SNAs) استفاده کرده‌اند. این نانوداروها، که از هسته‌ای طلا با پوششی از رشته‌های DNA تشکیل شده‌اند، از طریق یک مسیر منحصر به فرد به مغز می‌رسند:
- تجویز از طریق بینی: نانوداروها به سادگی و به شکل قطره بینی تجویز می‌شوند.
- حرکت در مسیر عصبی: پس از ورود به بینی، این ذرات ریز از طریق اعصاب بویایی و سه‌قلو (Trigeminal and Olfactory Nerves) که مستقیماً به مغز متصل هستند، حرکت می‌کنند.
- رسیدن مستقیم به مغز: این فرآیند امکان دسترسی مستقیم و مؤثر به بافت مغز را فراهم کرده و از تماس دارو با سایر نقاط بدن جلوگیری می‌کند، در نتیجه عوارض جانبی سیستمیک به حداقل می‌رسد.
نانوداروهای هوشمند: فعال‌سازی سیستم ایمنی علیه تومور مغزی
ویژگی کلیدی این نانوداروها، توانایی آن‌ها در فعال‌سازی سیستم ایمنی بدن برای حمله به سلول‌های سرطانی است. SNAs پس از ورود به مغز، به‌ویژه به ماکروفاژها (سلول‌های ایمنی که معمولاً به رشد تومور کمک می‌کنند) نفوذ می‌کنند. در داخل ماکروفاژها، این نانوداروها به سنسورهای درون‌سلولی cGAS متصل می‌شوند و سیگنالی شبیه به وجود عامل بیگانه ایجاد می‌کنند. این سیگنال، ماکروفاژها را به واکنش التهابی و تهاجم فعال علیه سلول‌های سرطانی وادار می‌کند.
نتایج پژوهش‌ها حاکی از آن است که ترکیب این روش با مهارکننده‌های نقطه وارسی ایمنی (Immune Checkpoint Inhibitors)، اثربخشی درمان را به میزان چشمگیری افزایش می‌دهد. در چنین شرایطی:
تومورها به‌طور کامل از بین می‌روند.
سیستم ایمنی بدن، "حافظه ایمنی" پایداری را توسعه می‌دهد که از بازگشت احتمالی تومور در آینده جلوگیری می‌کند.
گام‌های بعدی در مسیر توسعه قطره بینی برای درمان تومورهای مغزی
الکساندر استگ، یکی از نویسندگان این پژوهش، بر پتانسیل بالای این پلتفرم نانویی تأکید می‌کند. او توضیح می‌دهد که طراحی مدولار نانوساختارها، امکان تغییر آسان رشته‌های DNA را فراهم می‌آورد. این قابلیت به پژوهشگران اجازه می‌دهد تا داروهایی با قابلیت "چندهدفه" طراحی کنند که بتوانند همزمان چندین مسیر مولکولی مرتبط با سرطان را هدف قرار دهند، بدون نیاز به جراحی یا تزریق‌های تهاجمی.
این تحقیق پیشگامانه که نتایج آن در نشریه معتبر PNAS (Proceedings of the National Academy of Sciences) منتشر شده است، گام مهمی در مسیر توسعه درمان‌های غیرتهاجمی برای سرطان‌های مغز، به ویژه گلیوبلاستوما، به شمار می‌رود. اگرچه این نتایج اولیه در مدل‌های حیوانی به دست آمده‌اند، اما امید می‌رود که این رویکرد جدید با گذراندن موفقیت‌آمیز مراحل کارآزمایی بالینی، در آینده نزدیک به یک گزینه درمانی مؤثر و ایمن برای انسان تبدیل شود و زندگی میلیون‌ها نفر را تحت تأثیر قرار دهد.
مجله سلامت و بهداشت دکتر هادی خرم نژاد
مطالب مرتبط
- ذهن آشفته لذت غذا را می‌گیرد: چگونه استرس، طعم واقعی غذا را تا ۳۰ درصد کاهش می‌دهد؟
- تحولی بزرگ در درمان چاقی: قرص‌های خوراکی GLP-1 به زودی جایگزین تزریق‌ها می‌شوند
- کشف انقلابی گیرنده درد، راه را برای تولید مسکن‌های هوشمند و بدون عوارض جانبی هموار ساخت
- فوق تخصص جراحی عروق: راهکارهای ساده، کلید طلایی پیشگیری از واریس است
About the Author
