220279
آمارها نشان می‌دهد که بیماری پنومونی، یا همان ذات‌الریه، همچنان در صدر فهرست عوامل مرگ‌ومیر ناشی از بیماری‌های عفونی در جهان قرار دارد. در سال ۲۰۲۳، این بیماری مهلک جان بیش از ۲.۵ میلیون نفر را گرفت که سهم کودکان زیر پنج سال از این فاجعه ۶۱۰ هزار نفر بود. افزایش ۲۰ درصدی مرگ‌ومیر کودکان بر اثر ذات‌الریه در دو سال اخیر، زنگ خطری جدی را به صدا درآورده و متخصصان حوزه بهداشت را به بازنگری فوری در سیاست‌های پیشگیرانه و درمانی سوق داده است.
افزایش نگران‌کننده مرگ‌ومیر ناشی از پنومونی در جهان
دکتر فرشید رضایی، متخصص بیماری‌های عفونی، با تأکید بر اینکه پنومونی همچنان بزرگ‌ترین عامل مرگ‌ومیر ناشی از بیماری‌های عفونی در دنیا است، هشدار می‌دهد که این بیماری در صدر جدول مرگ‌ومیرهای جهانی باقی مانده است. این ارقام تکان‌دهنده نشان می‌دهد که علی‌رغم پیشرفت‌های پزشکی، ذات‌الریه به خصوص برای گروه‌های آسیب‌پذیر، کماکان یک تهدید جدی محسوب می‌شود. برخی کارشناسان بر این باورند که بازگشت به زندگی عادی پس از دوران محدودیت‌های همه‌گیری کووید-۱۹، ممکن است به افزایش موارد عفونت‌های تنفسی و در نتیجه، صعودی شدن آمار مرگ‌ومیر ناشی از پنومونی دامن زده باشد.
چه کسانی در برابر ذات‌الریه آسیب‌پذیرتر هستند؟ گروه‌های پرخطر را بشناسید
پنومونی، در حالی که می‌تواند هر فردی را درگیر کند، اما برخی گروه‌ها به دلیل ضعف سیستم ایمنی یا شرایط خاص بدنی، در برابر آن آسیب‌پذیرتر هستند. شناخت این گروه‌ها و توجه ویژه به آن‌ها برای پیشگیری و درمان حیاتی است.
کودکان خردسال: سیستم ایمنی آن‌ها هنوز به طور کامل توسعه نیافته است. سوءتغذیه، به خصوص در مناطق محروم مانند قاره آفریقا، ۶۰ درصد از مرگ‌ومیرهای کودکان بر اثر پنومونی را به خود اختصاص می‌دهد.
سالمندان بالای ۷۰ سال: با افزایش سن، سیستم ایمنی ضعیف‌تر شده و بدن در برابر عفونت‌ها مقاومت کمتری از خود نشان می‌دهد.
افراد دارای بیماری‌های مزمن: بیماران قلبی، ریوی (مانند آسم و COPD)، دیابتی‌ها و افرادی که سیستم ایمنی‌شان به دلیل بیماری‌هایی نظیر HIV یا مصرف داروهای خاص سرکوب شده، بیشتر در معرض خطر ذات‌الریه شدید قرار دارند.
علاوه بر این، عوامل محیطی مانند آلودگی هوا و استعمال دخانیات نیز به طور قابل توجهی خطر ابتلا به ذات‌الریه را در بزرگسالان افزایش می‌دهد و باید به آن‌ها توجه ویژه داشت.
واکسیناسیون و راهبردهای جهانی؛ کلید مقابله با پنومونی
یکی از مؤثرترین روش‌ها برای کاهش بار بیماری و مرگ‌ومیر ناشی از پنومونی، تقویت برنامه‌های واکسیناسیون است. واکسن‌هایی مانند واکسن پنوموکوک و واکسن RSV نقش حیاتی در پیشگیری، به ویژه در کودکان و سالمندان، ایفا می‌کنند. متخصصان بر ضرورت دستیابی به پوشش بالای ۹۰ درصد در واکسیناسیون این گروه‌ها تأکید دارند.
در سطح جهانی، طرح "اقدام برای بقای کودک" با هدف پایان دادن به مرگ‌ومیرهای قابل پیشگیری کودکان تا سال ۲۰۳۰، بر چهار اولویت اساسی برای مبارزه با پنومونی در ۶۰ کشور با اقتصاد ضعیف تمرکز کرده است:
تقویت واکسیناسیون: افزایش پوشش واکسن پنوموکوک و واکسن RSV در مناطق پرخطر.
بهبود تشخیص و درمان: از جمله دسترسی به آنتی‌بیوتیک‌های مؤثر و دستگاه‌های پالس اکسیمتری برای پایش اکسیژن خون.
ادغام بهبود تغذیه: پیوند دادن برنامه‌های تغذیه با درمان کودکان در معرض خطر، به خصوص آن‌هایی که از سوءتغذیه رنج می‌برند.
تقویت سیستم مراقبت‌های بهداشتی اولیه: با هدف مدیریت به موقع پنومونی در جوامع محلی و افزایش دسترسی به خدمات درمانی پایه.
مقاومت آنتی‌بیوتیکی و آمادگی برای همه‌گیری‌های آتی؛ چالش‌های پیش روی مبارزه با پنومونی
پنومونی عمدتاً ناشی از عفونت‌های باکتریایی و ویروسی است. شایع‌ترین عامل باکتریایی آن پنوموکوک (Streptococcus pneumoniae) است، در حالی که ویروس‌هایی مانند آنفلوآنزا و RSV نیز می‌توانند به ذات‌الریه منجر شوند. با این حال، در سال‌های اخیر، چالش جدیدی در مبارزه با پنومونی ظهور کرده است: مقاومت آنتی‌بیوتیکی. میکروب‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک‌ها، نظیر استافیلوکوک طلایی مقاوم به متی‌سیلین (MRSA)، مسئول عفونت‌های شدیدتر و دشوارتر درمانی شده‌اند.
دکتر رضایی همچنین به اهمیت آمادگی برای همه‌گیری‌های آینده اشاره می‌کند. تجربیات به دست آمده از پاندمی کووید-۱۹ نشان داد که کشورها باید خود را برای مقابله با چنین پدیده‌هایی آماده کنند. تقویت زیرساخت‌های بیمارستانی، افزایش ظرفیت تخت‌های مراقبت ویژه و تضمین دسترسی به تجهیزات درمانی و داروهای ضروری، از اولویت‌های اساسی است که می‌تواند در مواجهه با موج‌های جدید بیماری‌های تنفسی، از جمله ذات‌الریه، جان میلیون‌ها نفر را نجات دهد. تنها با اتخاذ یک رویکرد جامع و همکاری‌های بین‌المللی می‌توان بر این قاتل خاموش عفونی غلبه کرد.
مجله سلامت و بهداشت دکتر هادی خرم نژاد
مطالب مرتبط
- انتخاب هوشمندانه داروی سرماخوردگی و آنفلوآنزا سلامت شما را تضمین می‌کند
- خطر جدی مکمل‌های تقلبی سلامت جوانان را در بازار تهران تهدید می‌کند؛ هشدار متخصصان
- کاهش چشمگیر شیوع HIV در زندان‌های ایران نتیجه برنامه‌های هدفمند کنترل بیماری
- ۵ نشانه کلیدی که مسیر پیری سالم و زندگی طولانی‌تر را هموار می‌سازد
About the Author
