پژوهشگران حوزه نانوپزشکی موفق به توسعه روشی نوآورانه برای واکسیناسیون شده‌اند که به جای تزریق سوزنی، از نخ دندان آغشته به واکسن بهره می‌برد. این شیوه جدید، با هدف تحریک سیستم ایمنی در نواحی مخاطی بدن، به‌ویژه دهان و لثه، طراحی شده و می‌تواند تحولی در شیوه‌های ایمن‌سازی به‌ویژه در حیوانات آزمایشگاهی ایجاد کند.
نخ دندان؛ مسیر تازه‌ای برای انتقال واکسن
در این روش، نخ دندان بدون موم به واکسن آغشته شده و از میان بافت اتصال دندان و لثه عبور داده میشود. این ناحیه که به نام اپیتلیوم اتصالی شناخته میشود، برخلاف سایر پوشش‌های مخاطی بدن مانند ریه یا روده، فاقد سد محافظتی قوی است و به همین دلیل قابلیت بالایی در جذب مواد و تحریک سلول‌های ایمنی دارد.
پروفسور هارویندر سینگ گیل، استاد نانوپزشکی دانشگاه ایالتی کارولینای شمالی، در توضیح اهمیت این روش می‌گوید: «سطوح مخاطی مانند پوشش داخلی بینی و ریه‌ها، نخستین نقاط تماس بدن با عوامل بیماری‌زا هستند. واکسن‌های تزریقی معمولاً پادتن را در خون تولید می‌کنند، اما واکسن‌های مخاطی می‌توانند هم در خون و هم در سطح مخاطی بدن ایمنی ایجاد کنند. این یعنی یک لایه محافظتی بیشتر در برابر ویروس‌هایی مانند آنفلوانزا و کووید.»
نتایج آزمایشگاهی؛ اثربخشی بالاتر نسبت به روش‌های رایج
در آزمایش‌های انجام‌شده روی موش‌های آزمایشگاهی، پژوهشگران نخ دندان آغشته به واکسن را در میان دندان‌های حیوانات عبور دادند. نتایج نشان داد که این روش:
- پاسخ ایمنی مخاطی بسیار قوی‌تری نسبت به روش زیرزبانی (که تاکنون به‌عنوان استاندارد طلایی شناخته می‌شد) ایجاد کرده است.
- در مقابله با ویروس آنفلوانزا، اثربخشی مشابهی با واکسن‌رسانی از طریق بینی داشته است.
این یافته‌ها نشان می‌دهد که استفاده از اپیتلیوم اتصالی به‌عنوان مسیر انتقال واکسن، می‌تواند راهی مؤثر برای تحریک ایمنی مخاطی باشد؛ نوعی ایمنی که نقش کلیدی در مقابله با ویروس‌های تنفسی دارد.
آینده‌ای نو در واکسیناسیون بدون سوزن
با توجه به نتایج امیدوارکننده این پژوهش، می‌توان انتظار داشت که در آینده، واکسیناسیون از طریق نخ دندان نه‌تنها در حیوانات بلکه در انسان نیز مورد بررسی و توسعه قرار گیرد. این روش می‌تواند جایگزینی مناسب برای تزریق‌های دردناک باشد و به‌ویژه برای افرادی که از سوزن هراس دارند، گزینه‌ای جذاب و کم‌خطر محسوب شود.
در کنار مزایای ایمنی، این شیوه همچنین می‌تواند در کاهش هزینه‌های واکسیناسیون، افزایش دسترسی و تسهیل فرآیند ایمن‌سازی در جوامع مختلف نقش مؤثری ایفا کند. پژوهشگران امیدوارند با ادامه تحقیقات، این روش به مرحله تجاری‌سازی و استفاده گسترده برسد.
مجله سلامت و بهداشت دکتر هادی خرم نژاد
