امیر مهرور، ارتوپد و جراح استخوان و مفاصل دانشگاه شهید بهشتی، با تأکید بر اهمیت تشخیص به‌موقع سیاتیک، از شایع‌بودن اشتباه گرفتن آن با گرفتگی عضلات خبر داد. به گفته وی، عصب سیاتیک که طولانی‌ترین عصب بدن است، کنترل حرکت و حس در تمام اندام تحتانی را برعهده دارد و آسیب به آن می‌تواند پیامدهای جبران‌ناپذیری مانند فلج دائم به همراه داشته باشد.
مهرور توضیح می‌دهد که بسیاری از بیماران تفاوت میان درد عصبی ناشی از سیاتیک و درد عضلانی (گرفتگی عضلات) را درک نمی‌کنند. گرفتگی عضلات غالباً با انقباض ناگهانی و موقت عضله در ناحیه ساق یا ران همراه است و پس از چند دقیقه استراحت یا ماساژ برطرف میشود. در مقابل، درد سیاتیک معمولاً:
- از ناحیه کمر یا باسن آغاز شده و به سمت پایین پا تیر می‌کشد
- با سوزش، برق‌گرفتگی یا بی‌حسی کف پا تظاهر می‌کند
- در حالت نشسته یا خم‌شدن به جلو تشدید میشود
متأسفانه برخی افراد برای تسکین درد سیاتیک به روش‌های غیرعلمی نظیر ایجاد خراش روی پوست یا استفاده از ابزار سنتی متوسل می‌شوند که مهرور آن را بسیار خطرناک می‌داند: «این اقدامات ممکن است موقتاً توجه مغز را از درد منحرف کند، اما عصب آسیب‌دیده را ترمیم نکرده و حتی احتمال بروز عفونت و بدتر شدن وضعیت را بالا می‌برد.»
عواقب بی‌توجهی به سیاتیک
در صورت تأخیر در تشخیص و درمان، فشار مزمن روی عصب سیاتیک می‌تواند منجر به:
- ضعف عضلانی و دشواری در راه‌رفتن
- اختلال در کنترل مثانه و روده
- درد دائمی و کاهش کیفیت زندگی
شود. مطالعات نشان می‌دهد مداخلات درمانی به‌موقع، از جمله فیزیوتراپی و درمان‌های کم‌تهاجمی، تا حد زیادی از پیشرفت آسیب جلوگیری می‌کند.
راهکارهای علمی برای بهبود سیاتیک
برای تشخیص دقیق سیاتیک و افتراق آن از گرفتگی عضلانی، پزشک متخصص ممکن است:
- معاینه بالینی و ارزیابی دامنه حرکتی
- تصویربرداری‌های تشخیصی مانند MRI یا سی‌تی‌اسکن
- تست‌های الکترودیاگنوستیک برای بررسی سرعت انتقال عصبی
پس از تأیید آسیب عصب، درمان‌های زیر به‌طور مرحله‌ای اجرا می‌شوند:
- فیزیوتراپی و اصلاح وضعیت نشستن و ایستادن
- مصرف داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) و شل‌کننده‌های عضلانی
- تزریق موضعی کورتون یا داروهای بی‌حسی در فضای اپیدورال
- در موارد شدید، اقدامات جراحی برای رفع فشار از روی عصب
پیشگیری و مراقبت‌های تکمیلی
باور کارشناسان این است که اصلاح سبک زندگی و تقویت عضلات کمر و شکم می‌تواند از بروز یا تشدید سیاتیک جلوگیری کند. برخی نکات کلیدی عبارت‌اند از:
- انجام ورزش‌های کششی و تقویتی به‌طور منظم
- پرهیز از ایستادن یا نشستن طولانی‌مدت
- استفاده از تشک و صندلی ارگونومیک
- توجه به وزن مناسب و حفظ تناسب اندام
مهرور در پایان تأکید کرد که درمان سایتیک نیازمند مراجعه به متخصص ارتوپدی یا پزشک اعصاب است و هرگونه اقدام غیرعلمی و خودسرانه می‌تواند آسیب‌های جدی‌تری به همراه داشته باشد. با تشخیص به‌موقع و درمان اصولی، بیش از ۹۰ درصد بیماران قادر به بازگشت به فعالیت‌های روزمره خواهند بود.
مجله سلامت و بهداشت دکتر هادی خرم نژاد
