254759
گزارش اخیر سلامت نیوز به نقل از همشهری، از افزایش نگرانکننده موارد سکته مغزی در ایران خبر میدهد که این عارضه جدی سلامت را به مرحلهای بحرانی رسانده است. دکتر احسان شریفیپور، دبیر انجمن سکته مغزی ایران و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، با اشاره به آمار بالای ۱۳۰ تا ۱۵۰ مورد در هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت ۹۰ میلیونی ایران، بر ضرورت اقدامات فوری و جامع برای مقابله با این روند هشدار داد. وی از عدم پایداری و استمرار برنامههای غربالگری فشار خون توسط وزارت بهداشت انتقاد کرد و تاکید نمود که اطلاعرسانی و افزایش آگاهی عمومی، حلقه مفقوده در زنجیره پیشگیری از این بیماری است.
شیوع نگرانکننده سکته مغزی در ایران: آمارها و پیامدها
آمار بالای بروز سکته مغزی در ایران نه تنها زنگ خطری جدی برای سلامت فردی است، بلکه بار سنگینی بر دوش نظام سلامت کشور و خانوادهها تحمیل میکند. دکتر شریفیپور با بیان اینکه فشار خون بالا یکی از مهمترین عوامل بروز سکته مغزی است، به عدم پیوستگی در برنامههای غربالگری آن اشاره کرد. این وضعیت، لزوم یک رویکرد چندوجهی شامل اطلاعرسانی گسترده، آموزش عمومی و سرمایهگذاری بیشتر در برنامههای پیشگیرانه را بیش از پیش نمایان میسازد تا از تبدیل شدن این بحران به معضلی عمیقتر در جامعه جلوگیری شود.
سکته مغزی چیست و چرا آسیب آن برگشتناپذیر است؟
سکته مغزی به دلیل قطع ناگهانی جریان خون به بخشی از مغز یا نخاع رخ میدهد. این اختلال میتواند ناشی از انسداد عروق (سکته ایسکمیک) یا پارگی آنها (سکته هموراژیک) باشد. نتیجه این اتفاق، مرگ سلولهای مغزی است که متاسفانه قابلیت ترمیم یا تکثیر مجدد را ندارند. این ماهیت غیرقابل بازگشت آسیب، سکته مغزی را به یکی از جدیترین تهدیدها برای کیفیت زندگی، استقلال و تواناییهای شناختی و حرکتی انسان تبدیل کرده است. درک این مسئله، اهمیت زمان و پیشگیری را دوچندان میکند.
“زمان طلایی” در مواجهه با سکته مغزی: هر ثانیه حیاتی است
در درمان سکته مغزی، هر ثانیه اهمیت حیاتی دارد. تحقیقات نشان میدهد که در هر ثانیه پس از بروز سکته مغزی، حدود ۳۶ هزار نورون و ۲ میلیون سلول مغزی از بین میروند. این سرعت تخریب، مفهوم "زمان طلایی" را پدید آورده است. در گذشته این پنجره درمانی ۳ تا ۴.۵ ساعت بود، اما با پیشرفتهای اخیر، امروزه تا ۲۴ ساعت پس از شروع علائم نیز فرصت برای مداخلات درمانی وجود دارد. با این حال، هرچه زمان تشخیص و شروع درمان کوتاهتر باشد، شانس نجات جان بیمار و جلوگیری از ناتوانیهای دائمی بهمراتب بیشتر خواهد بود.
علائم هشداردهنده سکته مغزی را بشناسید: اقدام فوری، ضامن سلامتی
شناخت سریع علائم سکته مغزی و اقدام فوری، میتواند تفاوت مرگ و زندگی یا ناتوانی دائمی را رقم بزند. در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر، بلافاصله باید با شماره ۱۱۵ (اورژانس) تماس گرفت:
ضعف ناگهانی: افتادگی یک سمت صورت، ضعف یا بیحسی در یک دست یا پا.
اختلال در گفتار: بریدهبریده صحبت کردن، مشکل در درک کلمات یا ناتوانی در تکلم.
تاری یا از دست دادن بینایی: از دست دادن ناگهانی دید در یک یا هر دو چشم.
بیتعادلی ناگهانی: سرگیجه شدید، عدم تعادل یا مشکل در راه رفتن.
اورژانس کشور با استفاده از کدهای ویژه سکته مغزی (مانند ۷۲۴ و سما) تلاش میکند بیماران را در کوتاهترین زمان ممکن به مراکز درمانی مجهز انتقال دهد.
پیشگیری از سکته مغزی: نقش کلیدی سبک زندگی و غربالگری
پیشگیری، موثرترین راهکار برای کاهش بار سکته مغزی است. بیتحرکی، یکی از عوامل مهم و غالباً نادیده گرفته شده است. فعالیتهای روزمره خانگی کافی نیست؛ توصیه میشود حداقل ۱۵۰ دقیقه فعالیت بدنی هدفمند در هفته انجام شود تا خطر بروز سکته مغزی و قلبی به شکل معناداری کاهش یابد. علاوه بر این، غربالگریهای منظم برای تشخیص و کنترل بیماریهایی مانند فشار خون بالا و دیابت حیاتی است. بسیاری از افراد از ابتلای خود به این بیماریها بیاطلاع هستند، از این رو مراجعه منظم به پزشک و انجام آزمایشهای دورهای ضروری است.
عوامل خطر سکته مغزی: از سن تا تاثیر مخرب زندگی مدرن
عوامل خطر سکته مغزی به دو دسته اصلی تقسیم میشوند:
عوامل غیرقابل اصلاح:
سن (بالای ۵۰ سال)
جنسیت (مردان بیشتر)
سابقه خانوادگی سکته مغزی
نژاد
عوامل قابل اصلاح:
فشار خون بالا (مهمترین عامل خطر)
دیابت کنترل نشده
چاقی و اضافه وزن
کمتحرکی و عدم فعالیت بدنی
رژیم غذایی ناسالم و سرشار از چربی و نمک
آلودگی هوا
اختلالات خواب (مانند آپنه خواب)
بیماریهای قلبی (مانند آریتمی و نارسایی قلبی)
مصرف دخانیات و الکل
جدا از عوامل فوق، سبک زندگی مدرن نیز به یک تهدید جدی برای سلامت مغز تبدیل شده است. کمخوابی مزمن، استرسهای مداوم، تغذیه نامناسب و استفاده افراطی از فضای مجازی و تلفن همراه، همگی میتوانند تمرکز، حافظه و عملکرد کلی مغز را تضعیف کرده و به بروز سردردهای مزمن و اختلالات خواب منجر شوند که خود زمینهساز افزایش خطر سکته مغزی هستند. آگاهی و تلاش برای اصلاح این عوامل، کلید محافظت از سلامت مغز و پیشگیری از این عارضه ویرانگر است.
مجله سلامت و بهداشت دکتر هادی خرم نژاد
About the Author
